آموزش روخوانی قرآن کریم ویژه نوجوانان و دانش آموزان

آموزش روخوانی قرآن کریم ویژه نوجوانان و دانش آموزان

جزوه آموزش روخوانی قرآن

برای یادگیری روخوانی قرآن کریم بهتر است ابتدا صوت ترتیل خوانی  یکی از قاریان مشهور را تهیه کنید و هر روز آن را یکبار گوش داده و پس از حدود ۱۴ بار گوش دادن به همراه آن بخوانید و به خط قرآن نیز نگاه کنید

ان شاءالله در آینده قواعد ساده بیشتری از  روخوانی قرآن را ارائه خواهیم نمود

آموزش روخوانی قرآن

در اینجا مختصری از آموزش روخوانی قرآن ارائه می کنیم

دانلود  جزوه آموزش روخوانی و تجوید قرآن ویرایش۴ تیر۹۸

بسم الله الرحمن الرحیم

جزوه آموزشی روخوانی و تجوید قرآن

تهیه شده در حوزه دانش آموزی

فهرست

چند نکته برای یادگیری قرآن: ۴

آموزش روخوانی قرآن. ۴

الف. علامت های قرآن. ۴

روش تشخیص علامت همزه وصل. ۴

علامتهای وقف.. ۵

انواع وقف.. ۵

نکات روخوانی.. ۶

روشهای  قرائت قرآن. ۶

۱-    تَحقیق : ۶

۲-    تَرتیل : ۶

تجوید: ۶

مخارج حروف: (محل خروج و ادای حرف ها) ۶

ص: ۶

ض: ۶

ط: ۶

ظ: ۶

غ: ۶

ح: ۶

و: ۷

ذ: ۷

ث: ۷

ع: ۷

صفات اصلی حروف (حرف ها) ۷

۱-اِستِعلاء ۷

۳-شِدَّه ۷

۵-هَمس۷

۷-اِطباق. ۷

۹-اِذلاق. ۷

صفات فرعی حروف.. ۷

۱.            قَلقَله. ۷

۲.       لین. ۷

۳.            صَفیر. ۷

۴.                 اِنحِراف.. ۷

۵.            تَکریر. ۷

۶.            تَفَشّی.. ۷

۷.                 اِستِطاله. ۷

اِدغام. ۷

اِظهار ۷

اِخفاء ۸

مَد   ~. ۸

نکته: ۸

اِلتِقاءِ ساکِنَین (رسیدن دو ساکن به هم) ۸

تَفخیم و تَرقیق : ۸

غُنّه : ۹

چند نکته برای یادگیری قرآن:

برای یادگیری روخوانی قرآن بهتر است هر روز چند دقیقه (یک ربع) به خواندن قرآن بپردازید

صوت ترتیل قاریان مشهور را گوش دهید و سعی کنید با آنها بخوانید

سعی کنید قرآن را با گوش دادن به صوت قاریان مشهور حفظ کنید

کلمات سخت را با چند بار تکرار در ذهن خود بسپارید

در جلسات قرآن شرکت نمائید.

کلمات پر تکرار و سخت قرآن را حفظ کنید.

یکی از سوره های جزء ۲۹ یا ۳۰ را که حداقل یک صفحه باست را با گوش کردن (نه خواندن) حفظ کنید و سعی کنید مانند آن قاری بخوانید

از خدا بخواهید شما را در یادگیری قرآن کمک نموده و به شما توفیق دهد

سعی کنید با انجام واجبات دینی و ترک گناهان، توفیق خود را افزایش ده

آموزش روخوانی قرآن

الف. علامت های قرآن

علامتهای قرآن به ما کمک می کنند که حروف قرآن را بخوانیم. مهم ترین علائم روخوانی قرآن عبارتند از:

  1. فَتحه   ـــَـــ   مانند صَدَقَ
  2. کَسره ـــــِـ  مانند
  3. ضَمّه  ـــــُـ   طُرُق
  4. الفِ مَدّی  ءَا  = آ =ئآ =ءا    مانند ءامنین
  5. یاءِ مَدّی  ی  = ای (مانند ایتاء)
  6. واوِ مَدّی  ـُو  = او  =  (او را بکشید)  مانند اوتِیَ
  7. سُکُون  حـ   (بدون حرکت ادا کنید) مانند  ابْتَر  دقت داشته باشید در قرآنهای رسمی (خط عثمان طه) ساکن را با نشان حـ می دهند
  8. و دایره ــْـ  علامت ناخوانا بودن فقط در هنگام وصل است مانند  قمطریرَاْ
  9. بیضی  ــْـ  علامت ناخوانای همیشگی بودن است مانند آمنواْ
  10. تَشْدید   ــّــ   (با شدت و کمی مکث ادا کنید)  مانند: یَذَّکَّرُون
  11. تَنْوینِ نَصْب   ـــًـ (اَن)   مانند کتاباً
  12. تَنْوینِ جَرّ   ــــٍـ (اِن)   مانند عَبدٍ
  13. تَنْوینِ رَفْع  ــــٌـ  (اُن)   مانند حفیظٌ
  14. مَدّ        باید کمی صدا را بکشیم
  15. م: (قلب به میم) یعنی تبدیل «نْ» به «م»  مانند «منم بعد» که می شود «مم بعد» یا مانند «شنبه» که می خوانیم «شمبه»
  16. همزه وَصْلاصـ  (الفی که رویش صاد نصفه قرار دارد) اگر در بین قرائت (وسطِ خواندن) باشد، خوانده نمی شود. ولی اگر در ابتدای قرائت باشد باید آن را بخوانیم. اما اینکه چه با چه علامتی باید بخوانیم مهم است که در دسته بندی زیر توضیح داده ایم.

روش تشخیص علامت همزه وصل

    

علامتهای وقف

لا: وقف نکنید

مـ : حتما وقف کنید

ج: می توانید وقف کنید (مجازید وقف کنید)

صلی: بهتر است وصل کنید

قلی: بهتر است وقف کنید

.:    :.    در یکی از این سه نقطه ها وقف کنید و سپس از ادامه آن بخوانید

س: (سَکْت) یعنی یک لحظه صدا را قطع کنید بدون اینکه نفس بگیرید و سپس ادامه دهید

انواع وقف

وَقف (ایستادن) بر آخر کلمات، دو روش دارد: وقف ابدال (تبدیل شدن) و وقف اسکان (ساکن شدن).

 وقف اِبدال: یعنی آخر کلمه در هنگام وقف به حرف دیگری تبدیل می‌شود. مانند:

۱- وقف بر «تاء تانیث»(ه): اگر آخر کلمه «ه» باشد تبدیل به ç «ه» ساکن می‌شود.

۲- وقف بر «تنوین نصب» (ـًـ): اگر آخر کلمه «ـً» باشد تبدیل به ç الف «ا» می‌شود.

 وقف اِسکان، در بقیه‌ی موارد، حرکتی که در آخر کلمه است، ساکن می‌گردد.

نکته: کلماتی که حرف آخر خودشان ساکن است بدون تغییر باقی می‌مانند.

نکات روخوانی

نکته: اگر می خواهید لحن عربی پیدا کنید باید به این نکته دقت کنید که در عربی برخلاف فارسی که ۶ حرکت وجود دارد (ـَــِــُـ  آ  ای   او )  ولی در عربی تنها سه حرکت اصلی داریم که شامل   «ــَـ ای  او » می باشد یعنی به جای آ   در عربی همان  ــَ  را می گویند ولی کمی می کشند و به جای ــِـ ،   ای را کوتاه می گویند (بدون کشش) و به جای  ــُـ نیز  او را کوتاه می گویند. مانند   یا çیـَـا   بسم الله ç بـیسم الله   قُل ç قـول

برای بیان حرکت کشیده ی «آ» فقط در حروف استعلا (ص ض ط ظ غ خ ق ) و حرف «ر» که تفخیم می شود و «ل» در الله وقتی قبلش   ــَ یا ــُــ باشد استفاده می شود. یعنی بجز این ۹ حرف در تمامی حروف عربی  به جای «آ» از «ــَـ»  استفاده می شود.

نکته: اگر بخواهیم حرکت کشیده را به کلمه بعدی وصل کنیم، تبدیل به حرکت کوتاه می شود مانند فی الدّنیا می شود ç فِـ الدّنیا ،   اولوا الارحام ç اولـُ الارحام،  اِلی السماءç اِلـَ السماء

روشهای  قرائت قرآن

دو روش معروف برای قرات قرآن شامل:

 ۱-    تَحقیق : خواندن قرآن با آرامش و تانی (خواندن هر جزء حدود ۲ تا ۳ ساعت طول می کشد)

۲-    تَرتیل : خواندن قرآن با سرعت بطوریکه حروف، درست اداء شوند و قواعد تجویدی هم رعایت شود. (خواندن هر جزء حدود یک ساعت طول می کشد)

تجوید:

تجوید یعنی قواعدی که باعث صحیح و زیباخوانی قرآن می شود.

مخارج حروف: (محل خروج و ادای حرف ها)

در عربی ۲۸ حرف داریم که ۱۸ حرف آن مانند حروف فارسی ادا (بیان) می شود ولی ده تا از حروف عربی با فارسی فرق دارد که باید از آنها یاد بگیریم و مانند آنها ادا کنیم تا معانی قرآن اشتباه نشود.

این ده حرف، حروف زیر هستند و مخرج و چگونی ادا شدن آنها را ذکر می کنیم.

ص: مانند «س» ادا می شود با این فرق که درشت تر و کمی با گرفتگی ادا می شود (ابتدای زبان باید کمی بالا برود و زبان نیم لوله شود)

ض: کناره زبان به دندانهای کناری بالا می خورد و بین «ز» و «د» ادا می شود.

ط: نوک زبان به لثه های بالا می خورد و با درشتی ادا می شود. (بین «ت» و «د» ادا می شود)

ظ: نوک زبان پشت دندانهای بالا می خورد و با درشتی ادا می شود.

غ: زبان کوچک (گلو) مسیر هوا را تنگ و با ارتعاش (لرزش) هوا، بیرون می آید. (شبیه خ ولی کمی عقب تر ادا می شود)

ح: گلو تنگ می شود و هوا را با گرفتگی بیرون می آید.

و: لبها غنچه می شود و از بین دو لب ادا می شود.

ذ: نوک زبان به زیر دندانهای بالا می خورد و به نازکی ادا می شود.

ث: نوک زبان به زیر دندانهای بالا می خورد و به نازکی ادا می شود.

ع: گلو تنگ می شود و «ع» ادا می شود.

صفات اصلی حروف (حرف ها)

اصلی ترین صفات (مشخصات) حرف ها هستند که دو به دو متضادند، کل حرف ها را در بر می گیرند و چگونگی مشخصات حرف را معلوم می کنند.

۱-اِستِعلاء (درشت و پرحجم ادا می شود): شامل حروف: ص، ض، ط، ظ، غ، خ، ق              ۲-اِستِفال (نازک، ریز و کم حجم ادا می شود): شامل مابقی حروف

۳-شِدَّه (شدید و قوی ادا می شود): شامل: ا، ج، د، ت، ط، ب، ق، ک (اَجَدتُ طَبَقَک)           ۴-رِخوَه (نرم و سست ادا می شود):  شامل مابقی حروف

۵-هَمس (مخفی وآهسته): شامل ف، خ، ث، ه، ش، خ، ص، س، ک، ت (فَخَثه شَخصٌ سَکت)              ۶-جَهر (آشکار ادا می شود): شامل: مابقی حروفی که هَمس ندارند)

۷-اِطباق (منطبق و روی هم گذاشته شده، ادا می شود): شامل ص، ض، ط، ظ                   ۸-اِنفِتاح (باز شده، ادا می شود): شامل مابقی حروف

۹-اِذلاق (روان و راحت ادا می شود): شامل حروف: ف، ر، م، ن، ل، ب (فَر مِن لُب)              ۱۰-اِصمات (سخت ادا می شود): شامل مابقی حروف

صفات فرعی حروف

فقط مخصوص بعضی از حروف می شوند و یک صفت (مشخصه) را برایشان نشان می دهند.

این صفات عبارتند از:

  1. (تکان خوردن وقتی ساکن است)  ç شامل حروف: ق، ط، ب، ج، د (قطب جد)
  2. (نرمی) ç ــَـ وْ     ـَـ یـْ  مانند: کَوْثر،   غَیْر
  3. (صوت)  ç  ص،  س، ز
  4. (انحراف و میل به جای دیگر) ç ل، ر
  5. (تکرار) ç ر
  6. (پخش شدن) ç ش
  7. (امتداد صوت از اول کناره زبان تا آخر آن) ç ض

اِدغام

حذف حرف ساکن اولی و در عوض تشدیددار کردن حرف بعدی

هرگاه حرف «نْ» ساکن به یکی از حروف ی، ر، م، ل، و، ن (یرملون) برسد ، «ن» حذف شده و تبدیل به حرف بعدی می شود (و حرف بعدی تشدید می گیرد.)

مانند من رفتم ç مرّففتم در فارسی

نکته: تنوین هم «نْ» ساکن در دل خود دارد. پس مانند «نْ» عمل می کند و ادغام می شود. مانند قَولاً مِنç قَوْلَـــمِّــــن

اِظهار

هرگاه «نْ» ساکن به حرف های « ه – ح – ا – خ – غ – ع» برسد اظهار می شود یعنی کاملا ظاهر و واضح ادا می شود. (به این حرف ها، حروف حلقی می گویند چون از حلق ادا می شوند) مانند: مِنْ عنده،     مَنْ أضَلُّ

هرگاه «نْ» ساکن به حرف «ب» برسد قلب (تبدیل) به میم می شود. مانند : شنْبه ç شمْبه   ،     پنْبهç پمْبه ،      مِنْ بعدç مِمْ بعد

اِخفاء

هرگاه «نْ» ساکن به حرف های  دیگر (غیر از حرف های ادغام و اظهار و «ب» ) برسد ، اخفاء می شود یعنی «نْ» در درون آن حرف، مخفی می گردد. مانند : مِنْ دونه ç مِن دونه ،   اِنْ شاء  ç اِن شـاء

مَد   ~

علامت صحیح آن (  ~ ) می باشد و علامت ( آ  ) در فارسی بجای صدای کشیده ( ٰا ) در عربی می باشد .

مقدمه ۱: به حرکت های کشیده ( ٰا   ای   اُو) عامل مد می گویند.

مقدمه ۲: به همزه . سکون و تشدید ( ء   ـْــــّ ) سبب مد می گویند.

هرگاه یکی از عامل های مد به یکی از سبب های مد برسد، کشیده تر خوانده می شود یعنی مد می گیرد.

پس اگر حرکت کشیده (ٰا   ای   اُو) به سبب مد ( همزه و ساکن و تشدید ) برسد، باید کشیده شود.

تولید مد

مانند سَاءَ ç  سَـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــاۤءَ ،  سِیءَ ç سِــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــیۤءَ،  سُوءَ ç سُـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــوۤءَ. حَاۤجَّ ç حَــــــــــــــــــــــــــــــــاۤجَّ. قۤ = قَـــــــــــــــــــاۤفْ . نۤ = نُـــــــــــــــــــــــــــــونْ . سۤ = سِـــــــــــــــــــــــــــــــــــــینْ.

اگر عامل و سبب مد در یک کلمه باشد ( مد متصل ) باید چهار حرکت (حدود ۴ ثانیه) بکشیم. مانند حَـــــــــــــــــــــــــــــــــــاۤجَّ

اگر عامل و سبب مد در دو کلمه باشد ( مد منفصل ) باید دو حرکت (حدود۲ ثانیه)  بکشیم.  یا أیها ç یــــا أیها

نکته: در هنگام وقف اسکان هر گاه قبل از کلمه‌ی آخر که ساکن شده است، حرف مدی باشد؛ «الف» «واو» «یاء» مدی باشد؛ حرف مد به سبب مد، ساکن ، رسیده است شرایط «مد» یعنی کشیدن صدا، فراهم می‌شود. به این کشش صدا «مد عارضی» گفته می‌شود. مقدار مد ۲، ۴ یا ۶ حرکت است. تمام مدهای عارضی یک قاری باید هم اندازه باشند و ملاک مد عارضی او اولین مد عارضی می‌باشد.

اِلتِقاءِ ساکِنَین (رسیدن دو ساکن به هم)

با توجه به اینکه در فارسی و عربی حرف های ساکن را نمی توان خواند و باید به کمک حرف های متحرک آنها را بخوانیم و هیچوقت دو حرف ساکن را کنار هم نمی توانیم بخوانیم. لذا اگر دو حرف ساکن به هم برسند برای اینکه بتوانیم آن دو حرف ساکن را بخوانیم، مجبوریم به اولی کسره (ــِــ) بدهیم تا بتوانیم آن دو حرف ساکن را بخوانیم.

به این اتفاق التقاء ساکنین می گویند که معمولا آخرین حرف از کلمه اول به ابتدای کلمه دوم که ساکن هستند می رسد. مانند عَادٌ المُرسَلِینَ که خوانده می شود عادُنِ المُرسَلِین

تَفخیم و تَرقیق :

حرف را «ر» بعضی مواقع درشت (تَفخیم) خوانده می شود و بعضی مواقع ریز (تَرقیق) خوانده می شود.

مواردی که «ر» را باید درشت (تفخیم) بخوانیم:

  1. اگر فتحه داشته باشد
  2. اگر ضمه داشته باشد
  3. اگر بعد از «ر» الف بیاید، باید درشت ادا شود

مواردی که باید «ر» را ریز و نازک (تَرقیق) بخوانیم:

  1. اگر «ر» کسره (ــِـ) داشته باشد.
  2. اگر بعد از «ر» ی بیاید باید درشت ادا شود.

به بیان دیگر:

حرف «ر» اگر فتحه داشته باشد یا با حرف الف بیاید (رَ – را) باید درشت (تفخیم) ادا شود

حرف «ر» اگر کسره داشته باشد یا با «ی» بیاید، ریز و نازک (ترقیق) ادا می شود.

نکته: درباره کلمه «الله» باید بدانیم:

اگر قبل از «الله» فتحه و ضمه باشد باید درشت ادا شود. مانند صدقَ الله – عبدُالله

و اگر قبل از آن کسره باشد، نازک ادا می شود. مانند: بسمِ الله

اگر در هنگام قرائت «و-ی» ساکن که قبل آن فتحه دارد، دقت کافی نشود، کلمه درست اداد نمی‌شود. مثلاً در زبان فارسی و حتی گویش عربی گاهی اوقات کلمات «خوف، یوم، بیت قریش» به کار می‌رود و هنگامی که دقت کنید اغلب تلفظ کلمه صحیح نبوده و فتحه ماقبل حرف لین ضایع شده است. قاری باید با نرمی و دقت از ضایع شدن فتحه قبل از حرف لین جلوگیری نماید.

مد لین : هر گاه حرف لین، یعنی «و-ی ساکنه ماقبل مفتوح» به حرف ساکن برسد، باید به حرف لین مد دهیم.

غُنّه :

تعریف غُنّه : غُنّه به صدایی گفته می‌شود که از خیشوم (فضای بینی) خارج می‌شود.

حروف غُنّه : دو حرف «ن» و «م» ذاتاً دارای صفت غُنّه هستند.

موارد غُنّه :

۱- حرف «ن» و «م» هنگامی که تشدید داشته باشند.

۲- ادغام «ن» قبل از حروف یمون (ی-م-و-ن).

۳- اخفای حرف «ن» همیشه همراه با غُنّه است.

۴- تبدیل «ن» به «م» قبل از حرف «ب» به همراه غُنّه است.

۵- حرف «م» قبل از حرف «ب» به همراه غُنّه است.

میزان غُنّه : میزان کشش «حکم غُنّه» به مقدار زمان کشش «دو حرکت» (حدود دو ثانیه) است.

غنه : در چهار مورد بالا غیر از مورد دوم  باید به اندازه دو حرکت صوت از فضای بینی خارج شود، ضمنا نون و میم مشدد (نّ، مّ) نیز غنه دارد.

ید.