به نام خدا
خلاصه ای از احکام برای نوجوانان مناسب افراد کلاس هشتم به بالا- آموزش احکام به دانش آموزان
دانلود فایل های قبلی با فورمتهای مختلف (جهت دانلود کلیک راست نموده و گزینه save link as را بزنید)
خلاصه جزوه ای احکام شهریور با فرمت ورد ۹۷
خلاصه جزوه ای احکام شهریور۹۷ فرمت pdf
خلاصه-جزوه-ای-احکام مصور-آبان۹۷- word
خلاصه-جزوه-ای-احکام مصورآبان۹۷- pdf
نمونه سئوالات آزمون احکام حوزه دانش آموزی
چهار نمونه سئوال امتحانی احکام حودان
به نام خدا
متن خلاصهای از احکام ویژه نوجوانان و جوانان
این متن بنابر نظرات حضرت امام خامنه ای مدظله به صورت مختصر تنظیم شده است.
تذکر: بیشتر این احکام بین تمام مراجع مشترکند. شما میتوانید بعد از مطالعه این متن به رساله مرجع تقلید خود مراجعه فرمائید. اما به دلیل سادگی و مختصر بودن این متن توصیه میشود ابتدا این احکام را یاد بگیرید و سپس به رساله مرجع خود برای دقت بیشتر مراجعه نمائید.
Contents
برای پیدا کردن مرجع تقلید اعلم. ۵
*ادرار و مدفوع چه حیواناتی نجس است.. ۶
برای چه کارهایی باید وضو بگیریم؟ ۸
برای چه کارهایی وضو گرفتن مستحب است؟ ۹
غُسلها به دو گونه انجام پذیرند: ۱۰
چیزهایی که تیمم بر آنها صحیح است.. ۱۱
لباس نمازگزار باید این شرایط را داشته باشد: ۱۲
*مکانی که انسان بر روی آن نماز میخواند باید دارای شرایط زیر باشد: ۱۳
*فرق بین رکن و غیررکن چیست؟ ۱۴
مبطلات نماز (چیزهائی که نماز را باطل میکنند) ۱۶
راحتترینشیوه یادگیری نماز ۱۶
راحتترینشیوه خواندن نماز: ۱۶
* شکهایی که نماز را باطل میکند. ۱۷
مواردی که در سفر نماز تمام است وروزه باید گرفته شود ۱۸
در این مکانها نماز تمام است و روزه لازم: ۱۸
خلاصهای از احکام برای نوجوانان و جوانان
این متن بنابر نظرات حضرت امام خامنه ای مدظله به صورت مختصر تنظیم شده است.
تذکر: بیشتر این احکام بین تمام مراجع مشترکند. شما میتوانید بعد از مطالعه این متن به رساله مرجع تقلید خود مراجعه فرمائید. اما به دلیل سادگی و مختصر بودن این متن توصیه میشود ابتدا این احکام را یاد بگیرید و سپس به رساله مرجع خود برای دقت بیشتر مراجعه نمائید.
احکام یا فقه:
یعنی دستورات عملی اسلام (دستوراتیکه میگویند چه کارهایی را باید انجام دهیم و چه کارهایی را نباید انجام دهیم)
تکلیف:
تمام پسران حداکثر در پایان سن ۱۵ و دختران در پایان ۹ سالگی قمری به سن تکلیف میرسند و بایستی به وظایف دینی خود عمل کنند. البته ممکن است پسران، قبل از این زمان هم به تکلیف رسیده باشند که در ادامه توضیح خواهیم داد.
مکلف: شخصی را که به تکلیف رسیده، مکلف مینامند.
شخص مکلف، باید احکام مربوط به خود را یاد بگیرد و بداند (مثلا رساله احکام راتهیه کرده و احکام را از روی آن مطالعه کند) و اگر به خاطر ندانستن یکی از احکام، نمازش را اشتباه خوانده، (در صورتی که میتوانسته یاد بگیرد) باید دوباره آن را بخواند.
دراینجا لازم است بدانیم:
واجب: کاریست که انجامش لازم است و ترک آن عذاب دارد؛ مثل نمازخواندن
حرام: کاری که لازم است ترک شود و انجامش عذاب دارد؛ مانند دروغ وستم
مستحب: کاریست که انجام دادنش خوب و مطلوب است و ترک آن عذاب ندارد؛ مثل سلام دادن و صدقه دادن
مکروه: کاریست که انجام ندادنش بهتر است؛ مثل فوت کردن به غذا وخوردن غذای داغ
مباح: کاریست که انجام دادن یا ندادنش یکی است؛ نه عذاب دارد ونه ثواب؛ مثل راه رفتن ونشستن
مجتهد: کسی است که بتواند مسائل شرعی (دینی) را از منابع مربوط به آن برداشت و استخراج کند
۱-قرآن
۲- سنت (گفتهها، اعمال و تاییدات معصومین علیهم السلام)
۳- عقل
۴-اجماع (اتفاق نظر فقها)
تقلید: بر هر مکلفی (که خودش مجتهد و عالم دینی نیست) واجب است، از یک مجتهد زنده دارای شرایط زیر تقلید کند (یعنی احکام را همانطور که او مشخص میکند انجام دهد):
مجتهدِ مردِ حلالزاده عاقل و بالغ که شیعه ۱۲ امامی بوده و دیگران از او تقلید کنند و بنابر احتیاط واجب، از همه استادتر (اعلم) بوده و حریص به دنیا نباشد.
برای پیدا کردن مرجع تقلید اعلم:
۱- یا باید خودش عالمان دینی را بشناسد و اعلم را تشخیص دهد
۲- یا بین همه کارشناسان دینی مشهور باشد و بگویند او مجتهد اعلم است
۳- یا دو نفر کارشناس عادل، گواهی دهند و دو کارشناس عادل دیگر مخالفت نکنند.
احتیاط واجب: همان واجب است فقط میتوان در آن حکم، به مجتهد اعلم بعدی مراجعه کرد
طهارت: برای نماز خواندن و بعضی از اعمال باید بدن را ازنجاسات پاک کرد .
۱- ادرار (بول)
۲- مدفوع (غائط)
۳- منی
4- مردار (مرده)
5- خون
6- سگ
7- خوک
8- شراب و هرمایع مست کننده
9- آبجو (فُقّاع)
10- کافر
11- عرق شتر نجاستخوار
باقیِ چیزها، همگی پاک هستند؛ مگر اینکه در حالت خیسی با یکی از اینها (نجاسات) برخورد کنند و خیسی به دیگری منتقل شود.
*ادرار و مدفوع چه حیواناتی نجس است؟ حیوانات حرام گوشتی که خون جهنده دارند (آنهایی که پس از سر بریدن، خونشان فوران میکند) اما ادرار ومدفوع حیوانات حلال گوشت مثل گاو وگوسفند وحیواناتی که خون جهنده ندارند، مانند مار وماهی پاک است.
توجه: ادرار ومدفوع اسب والاغ و همه پرندگان، پاک است.
*مردار به حیوانی گویند که خودش مرده باشد و یا به غیرِ دستور اسلام کشته شود (مثلا در هنگام سر بریدن بسم الله نگفته باشند، یا رو به قبله نکشته باشند). انسانی که تازه مرده و هنوز غسل ندادهاند، نیز تمام بدنش نجس است ولی پس از غسل دادن پاک میشود. البته بدن شهیدانی که در میدان نبرد کشته شده اند پاک است و غسل و کفن لازم نیست.
*تمام بدن خوک و سگ (حتی ناخن و موی آنها) نجس است.
احکام خون: حیوانی که خون جهنده ندارد خونش پاک است مثل خون ماهی و مار؛ اما انسان وحیواناتی که خون جهنده دارند خونشان نجس است: مثل مرغ و گوسفند.
* اگر ندانیم چیزی که قبلا پاک بوده، بعدا نجس شده یا نه؛ پاک به حساب میآید.
*خوردن و آشامیدن چیز نجس حرام است.
مطهرات (پاککنندهها): مطهرات، اشیاء نجس را پاک میکنند و مهمترین آنها عبارتند از:
- آب
- زمین
- آفتاب
- اسلام
- بر طرف شدن عین نجاست
زمین: اگر زمین پاک وخشک باشد و از جنس خاک، شن، آجر و مانند اینها باشد، با راه رفتن روی آن کف پا یا کفش، پاک میشود (که بهتر است حداقل ۱۵ قدم برداریم.)
آفتاب: میتواند ۱- زمین ۲- ساختمان ۳- درخت وگیاه را پاک کند به شرطی که:
- چیزی که نجس است، تر (خیس) باشد
- چیز نجس با تابشِ آفتاب، خشک شود
- چیزی مانند ابر یا پرده، مانع تابش آفتاب نباشد
- فقط آفتاب، آن را خشک کند مثلا به کمک باد خشک نشود
- هنگام تابش آفتاب، عین نجاست در آن نباشد (اگرنجاست هست، قبل از تابش آفتاب بر طرف شود.)
*اگر زمین و مانند آن نجس است، ولی رطوبت ندارد میتوان مقداری آب بر روی آن ریخت، سپس آفتاب برآن بتابد و پاککند. (در مورد گیاه، شرط بیان نشده است)
اسلام: کافر نجس است و اگر شهادتین بگوید پاک میشود، یعنی بگوید «اشهد ان لا اله الا الله واشهد ان محمدا رسول الله» و با اسلام آوردن، تمام وجود او پاک میشود.
برطرف شدن عین نجاست:
چبز نجس در دو مورد، با برطرفشدنِ عینِ نجاست، پاک میشود و نیازی به آب کشیدن ندارد:
الف) بدن حیوان، مثلا منقار مرغی که چیز نجس خورده است هنگامی که نجاست از منقارش برطرف شود، پاک میشود.
ب) باطن بدن (داخل بدن) مانند داخل دهان، بینی و گوش
انسان باید برای انجام وضو، به ترتیب
- نیت کند
- صورت
- دست راست را بشوید
- دست چپ را بشوید
- کف سر را با رطوبتی که از دست مانده، مسح کند
- پای راست را با رطوبتی که از دست مانده، مسح کند
- با دست چپ پای چپ را مسح نماید.
صورت را از جایی که موها روییده تا چانه و دستها را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پایین میشوییم.
جای مسح: قسمت روی سر که بالای پیشانی است را به هر اندازه مسح کنید کافیست ولی بهتر است به پهنای سه انگشت بسته و طول یک انگشت مسح کنید. در مسحکردن باید، دست را روی پا کشید (اگر دستها را نگه داشته و سر و پا را به آن بکشیم، باطل میشود). جای مسح باید خشک باشد و اگر کاملا خیس باشد، وضو باطل است.
*بین دستها و سر یا پاها نباید چیزی فاصله باشد (مثل چادر، کلاه، کفش و….)
* در وضو باید محل مسح و شستن، پاک باشد و اگر نمیتوان آن را پاک کرد، باید تیمم نماید.
شرایط وضو:
- آب وضو پاک باشد (نجس نباشد)
- آب وضو مباح باشد (غصبی نباشد)
- آب، مطلق باشد (یعنی خالص باشد)
- ظرف ِآن، مباح باشد
- ظرف ِآن از طلا ونقره نباشد
- اعضای وضو پاک باشند
- مانعی از رسیدن آب به اعضای وضو نباشد
- با قصد قربت و بدونِ ریا، وضو بگیرد
- ترتیب در شستن اعضا را رعایت کند
- موالات را رعایت کند (یعنی بین اعضای وضو فاصله نیفتد)
- در کارهای وضو، از دیگری کمک نگیرد
- برای وضو گرفتن استفاده از آب، برای او ضرری نداشته باشد
- به اندازه کافی برای وضو گرفتن وقت باشد.
- اعضای وضو (مثل دستها و پاها) در موقع شستن و مسح کردن، پاک باشد و اگر چیزی بر روی صورت یا دستها باشد که از رسیدن آب به آنها جلوگیری کند، باید برطرف شود.
* خطِ قلمِ خودکار و لکههای رنگ، چربی و کرم، در صورتی که رنگ بدون جرم باشد، مانع وضو نیست؛ ولی اگر جرم دارد و روی پوست را گرفته باشد، باید برطرف شود.
ترتیب: کارهای وضو باید به ترتیب گفته شده انجام شود، در غیر این صورت وضو باطل است.
*وضوگیرنده نباید از کسی کمک بگیرد واگر کسی به او کمک کند تا وضو بگیرد، وضویش باطل است و اگر نمیتواند وضو بگیرد باید با کمک شخص دیگر انجام شود و هر دو نیت وضو کنند.
* کسی که میترسد اگر وضو بگیرد، مریض شود نباید وضو بگیرد و باید برای نماز، تیمم کند.
* اگر وقتِ نماز به قدری تنگ است که اگر انسان بخواهد وضو بگیرد نمازش قضا میشود، (ولی در صورت تیمم کردن نمازش در وقت خود ادا میشود) باید به جای وضو تیمم کند.
وضوی جبیرهای: شخصی که بر روی اعضای وضویش، زخم یا شکستگی دارد؛ اگر بتواند به طور معمول وضو بگیرد، باید چنین کند (مثلا روی زخم باز است و آب برایش ضرر ندارد و یا اینکه روی زخم بسته است ولی باز کردن و آب زدن روی آن تاثیر و ضرری ندارد) ولی اگر آب برایش ضرر دارد و باعث بدترشدنِ زخم میشود، میتواند اطراف آن زخم را بشوید و اگر دست خیس بر آن زدن ضرر ندارد بهتر است که دست خیس روی آن بکشد و بعد پارچه پاکی روی آن بگذارد و دست خیس را روی پارچه نیز بکشد.
اگر زخم، خیلی شدید است و اصلا دست خیس هم بر روی آن نمیتوان کشید، باید پارچه پاکی روی زخم بگذاریم و دستِ خیس خود را (که از وضو خیس است) بر روی پارچه بکشد (درغسل نیز به همین ترتیب میتوان عمل کرد).
برای چه کارهایی باید وضو بگیریم؟
۱-نماز (بجز نماز میت)
۲-طواف کعبه
۳-رساندن جایی از بدن به نوشته عربی قرآن و اسم خدا و پیامبران و (بنا بر احتیاط) به اسم ائمه اطهار(علیهم السلام)
برای چه کارهایی وضو گرفتن مستحب است؟
- رفتن به مسجد و حرم امامان(علیهم السلام)
- خواندن قرآن
- همراه داشتن قرآن
- رساندن جایی از بدن به جلد و حاشیه قرآن
- زیارت اهل قبور
چگونه وضو باطل میشود؟
- خواب به طوری که گوش نشنود و چشم نبیند
- چیزهایی که عقل را از بین میبرد مانند دیوانگی، مستی و بیهوشی
- آنچه که باعث واجبشدن غسل میشود، مثل دستزدن به مرده و جُنُبشدن
- خارج شدن ادرار یا مدفوع یا باد معده و روده از انسان
علائم بلوغ در پسران چیست؟
هر یک از موارد زیر در پسران ایجاد شود آن فرد بالغ است و باید نماز و روزه را بگیرد و واجبات را انجام دهد.
- کامل شدن ۱۵ سال قمرى در پسر (تقریباً معادل ۱۴ سال و ۶ ماه و ۱۷ روز شمسى)، و ۹ سال قمرى در دختر (تقریباً معادل ۸ سال و ۸ ماه و ۲۲ روز شمسى).
- روییدن موى خشن بر شرمگاه (رویش موهای زائد زیر شکم و اطراف مجرای ادراری)
- خروج مَنی (مایعی است که پس از بلوغ از مجرای ادراری خارج میشود و -درصورت شک -سه علامت دارد که حتما هر سه علامت باید همزمان باشند
- با لذت و شهوت خارج میشود (بجز مریضها و زنها)
- خروجش با سرعت و جهش است
- بعد از خروجش، بدن سست می شود)
*به کسی که منی از بدنش خارج شده جُنُب (یا مُحتَلِم) میگویند و باید پیش از خواندن نماز، غسل (جنابت) کند.
(دقت کنید آب هایى که از انسان بالغ خارج مىشود، به غیر از بول و منی عبارتند از: مذى، ودى، وذى.
آبی که در اثر تحریک کم شهوت از انسان خارج می شود مذی نام دارد و پاک می باشد مذی آبی است کمی لزج و چسبنده که نوعاً بعد از تحریک شدن جنسی (مانند دیدن صحنه شهوتانگیز، یا فکر کردن درباره آن یا نگاه و صحبت با جنس مخالف) خارج میشود. معمولاً قبل از خروج منی خارج میشود و پاک است و غسل نمیخواهد و وضو را باطل نمیکند.
اما «وذی» آبی است که گاهی بعد از خارجشدن منی، از انسان بیرون می آید. اگر به واسطه برخورد با منی نجس نشده باشد، پاک است و غسل هم ندارد.
«ودی» آبی است که گاهی بعد از بول (ادرار) بیرون میآید و از نظر ظاهر شبیه منی است. اما حکم منی را ندارد. نشانههای خارج شدن منی را هم ندارد. اگر بول به آن نرسیده باشد، پاک است.
* استبرا
- مردان پس از ادرار، اگر کاری که به آن «استبرا» میگویند انجام دهند در صورتی که پس از آن رطوبتی از مجرای ادرار خارج شود که نداند بول است یا چیز دیگر، آن رطوبت محکوم به طهارت خواهد بود و بررسی و جستجو در این باره لازم نیست.
- استبرا واجب نیست البته اگر استبرا نکند و بعد از بول کردن، رطوبت مشتبه (شکدار) خارج شود حکم بول را دارد.
- بهترین شیوهی استبرا این است که بعد از قطع شدن ادرار، اگر مخرج مدفوع نجس شده، ابتدا آن را تطهیر کنند، بعد سه بار انگشت میانهی دست چپ را از مخرج مدفوع تا بیخ آلت بکشند، و بعد، شست را روی آلت و انگشت پهلوی شست را زیر آن بگذارند و سه بار تا سر آلت بکشند و پس از آن سه بار سر آلت را فشار دهند.
غسل:
گاهی برای نماز و سایر کارهایی که باید وضو انجام داد، غسل واجب میشود (مثلا بعد از جُنُبشدن) و شیوه آن بدین صورت است:
غُسلها به دو گونه انجام پذیرند:
۱) غُسل ترتیبی: ابتدا سر و گردن را کاملا میشوئیم، سپس طرف راست بدن و بعد از آن، نیمه چپ بدن شسته میشود. (بنابر احتیاط واجب، باید به ترتیب فوق انجام شود)
۲) غُسل ارتماسی: در غسل ارتماسی تمام بدن، یکباره در زیر آب قرار میگیرد.
تفاوت غسلها با هم فقط در نیت آنهاست نه درانجام آنها.
شرایط صحیح بودن غسل چیست؟ تمام شروطی که در صحیح بودن وضو گفتیم در غسل هم لازم است؛ بجز موالات (بدون فاصله انجامشدن) و همچنین لازم نیست که بدن را از بالا به پایین بشوید.
*کسی که چند غسل بر او واجب است میتواند به نیت همه آنها یک غسل انجام دهد.
* کسی که غسل جنابت انجام داده، نباید برای نماز، وضو بگیرد ولی با غسلهای دیگر نمیتوان نماز خواند و باید وضو گرفت.
*غسل جبیرهای همانند وضوی جبیرهای است.
*کسی که روزه واجب گرفته است، نمیتواند غسل ارتماسی کند چون بودن تمام سر در آب، (بنابر احتیاط واجب) باعث باطلشدن روزه میشود.
غسلِ مسُّ میّت: اگر کسی، جایی از بدنِ خود را به بدن انسان مردهای که (بدنش) سرد شده و هنوز غسلش ندادهاند برساند، باید غسل مس میت کند.
در این موارد باید به جای وضو یا غسل، تیمم کرد:
الف) آب نباشد و یا دسترسی به آن ممکن نباشد یا برای انسان ضرر داشته باشد یا آنقدر کم است که اگر با آن آب وضو بگیرد خودش و دیگران تشنه میمانند و یا مریض میشوند.
ب) اگر وقت نماز تنگ باشد که اگر وضو بگیرد و یا غسل کند نمازش قضا میشود.
پنج چیز در تیمم واجب است:
- نیت
- زدن کف هر دو دست با هم، بر چیزی که تیمم بر آن، صحیح است
- کشیدن هر دو دست بر پیشانی ودو طرف آن، از جایی که موی سر روییده تا روی ابروها و بالای بینی (بنابر احتیاط واجب باید دستها روى ابروها هم کشیده شود)
- کشیدن کف دست چپ بر تمام پشت دست راست
- کشیدن کف دست راست بر تمام پشت دست چپ (انگشتان هم جزء کف دست میباشند) برای آن که یقین کند تمام پشت دست را مسح کرده باید مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید.
* انسان باید برای تیمم انگشتر را ازدست بیرون بیاورد واگر مانع دیگری نیز در پیشانی و یا دستها و جود دارد، برطرف کند.
* تمام کارهای تیمم باید با قصد تیمم و برای اطاعت از دستور خداوند انجام شود. وهمچنین باید معلوم کند که تیمم به جای وضو است یا غسل واین همان نیت تیمم است.
چیزهایی که تیمم بر آنها صحیح است:
تیمم بر خاک، ریگ، سنگ، گِل پخته، مثل آجر، اگر پاک باشند، صحیح است. (بنا بر نظر مقام معظم رهبری مدظله تیمم بر سیمان و موزائیک نیز صحیح است)
احکام تیمم:
تیممی که به جای وضو است با تیممی که به جای غسل است، بجز نیت آنها، تفاوتی ندارند. کسی که به جای وضو تیمم کرده، اگر یکی از کارهایی که وضو را باطل میکند از او سر بزند، تیممش باطل است.
*تیمم در صورتی که انسان نتواند وضو بگیرد یا غسل کند صحیح است پس اگر بدون عذری تیمم کند، تیممش صحیح نیست و *اگر عذری داشته باشد وعذرش بر طرف شود مثل اینکه آب نداشته وبعد پیدا کند تیمم او باطل است.
نماز:
نمازهای روزانه (یومیه)، پنج نماز است ومجموع آن ها ۱۷ رکعت است.
نماز صبح ۲ رکعت و وقت آن از اذان صبح تا طلوع آفتاب؛
نماز ظهر ۴ رکعت و وقت آن از اذان ظهر تا ۴ دقیقه به غروب آفتاب (اگر هر رکعت را در یک دقیقه بخواند)؛ نماز نماز عصر ۴ رکعت و وقت آن ۴ دقیقه بعد از اذان ظهر تا غروب آفتاب؛
نماز مغرب ۳ رکعت از اذان مغرب تا ۷ دقیقه به نصف شب است؛
نماز عشاء ۴ رکعت و وقت آن ۳ دقیقه بعد از اذان مغرب تا نیمه شب است (فاصله بین غروب تا اذان صبح را دو نیم کنید)
* اگر تا نیمه شب، نماز مغرب و عشا را نخوانده است باید بنابر احتیاط، بدون نیت ادا و قضا تا اذان صبح آنها را بخواند.
*انسان باید نماز عصر را بعد از نماز ظهر؛ و نماز عشاء را بعد از نماز مغرب بخواند و اگر عمدا نماز عصر را پیش از نماز ظهر (یا نماز عشاء را پیش از نماز مغرب بخواند) نمازش باطل است.
*نمازگزار باید رو به قبله نماز بخواند.
* مردها در نماز حداقل باید عورتین را بپوشانند و بهتر است از ناف تا زانو را بپوشانند و زنها تمام بدن را بجز، گردی (جلوی) صورت، و بجز دست و پا ها از مچ به بعد را کامل بپوشانند. (البته در جایی که نامحرم وجود ندارد)
لباس نمازگزار باید این شرایط را داشته باشد:
- پاک باشد (نجس نباشد)
- مباح باشد (غصبی نباشد)
- از اجزاء مردار نباشد (مثلا از پوست حیوانی که طبق دستور اسلام نکشته اند، نباشد. حتی کمربند و کلاه )
- از حیوان حرام گوشت نباشد، مثلا از پوست پلنگ یا روباه تهیه نشده باشد.
- اگر نمازگزار، مرد است، لباس او طلابافت یا ابریشم خالص نباشد.
*بدن نمازگزار نیز باید پاک باشد. * اگر انسان بداند، بدن یا لباسش نجس است ولی هنگام نماز فراموش کند و نماز بخواند نمازش باطل است.
* دراین موارد اگر با بدن یا لباسِ نجس نماز بخواند صحیح است:
- نداند بدن یا لباسش نجس است و بعد از نماز متوجه شود.
- به واسطه زخمی که در بدن اوست، بدن یا لباسش نجس شده و آب کشیدن و عوض کردن آن دشوار است.
- لباس یابدن نماز گزار به خون نجس شده است، ولی مقدار آلودگی کمتر از درهم است (تقریبا به اندازه یک سکه دو ریالی است)
- ناچار باشد که با بدن یا لباس نجس نماز بخواند، مثلا آب برای آبکشیدن آن ندارد.
*اگرلباسهای کوچک نمازگزار مثل دستکش یا جوراب نجس باشد ویا دستمال کوچک نجس در جیب داشته باشد درصورتی که از اجزاء مردار یا حرام گوشت نباشد اشکال ندارد.
*مکانی که انسان بر روی آن نماز میخواند باید دارای شرایط زیر باشد:
- مباح باشد
- بیحرکت باشد (مانند اتومبیل در حال حرکت نباشد)
- جای آن تنگ و سقف آن کوتاه نباشد تا قیام، رکوع و سجود را به طور صحیح انجام دهد
- جایی که پیشانی را درحال سجده میگذارد پاک باشد
- مکان نمازگزار اگر نجس است طوری خیس نباشد که به بدن او سرایت کند.
- درحال سجده، جایی که پیشانی را میگذارد از جای قدم های او بیش از ۴ انگشت بسته پستتر یا بلندتر نباشد ولی اگر شیب زمین کم باشد اشکال ندارد. (بنا بر نظر مقام معظم رهبری مدظله بنابر احتیاط، جای زانوها نیز همینطور است)
پس از آموختن مسائل وضو و غسل و تیمم و وقت نماز و… آماده شروع نماز میشویم.
اذان و اقامه: بر نمازگزار مستحب است قبل از نمازهای یومیه ابتدا اذان واقامه را بگوید.
* نماز با گفتن الله اکبر شروع میشود وبا گفتن سلام تمام میشود.
*آنچه در نماز انجام میشود یا واجب است یا مستحب
- نیت
- تکبیره الاحرام
- قیام
- رکوع
- سجود
- قرائت
- ذکر
- تشهد
- سلام
- ترتیب
- موالات
برخی از واجبات رُکناند و برخی غیر رُکن هستند.
- نیت
- تکبیره الاحرام
- قیام (هنگام تکبیره الاحرام وقیام متصل به رکوع یعنی از حالت ایستاده به رکوع رود)
- رکوع
- دو سجده
*فرق بین رکن و غیررکن چیست؟ رکن ها، قسمت هایِ اصلیِ نماز هستند و چنانچه یکی از آنها، انجام نشود و یا اضافه شود، هر چند بر اثر فراموشی باشد (سهوا و غیر عمدی باشد) نمازش باطل است؛ ولی واجبات دیگر اگرچه انجام آنها واجب است ولی چنانچه از روی فراموشی کم یا زیاد شود باطل نیست؛ فقط اگر عمدا کم یا زیاد شود، نماز باطلاست.
نیّت: نمازگزار از آغاز تا پایان نماز باید بداند چه نمازی میخواند و باید آن را برای انجامِ فرمانِ خداوند به جای آورد نه برای غیر خدا.
*به زبان آوردن نیت لازم نیست، ولی چنانچه به زبان هم بیاورد، اشکال ندارد.
*نماز باید از هر گونه ریا وخود نمایی به دور باشد یعنی نماز را فقط برای انجام دستور خدا به جای آورد و چنانچه تمام نماز یا قسمتی از آن، برای غیر خدا باشد باطل است.
تکبیره الاحرام: *نماز با گفتن الله اکبر شروع میشود وبه آن تکبیره الاحرام میگویند چون با همین تکبیر است که بسیاری از کارهایی که قبل از نماز جایز بوده است بر نمازگزار، حرام میشود. مانند خوردن، آشامیدن، خندیدن و گریستن
* قیام یعنی ایستادن: نمازگزار باید تکبیره الاحرام و قرائت را در حال قیام و آرامش بخواند.
* اگر رکوع را فراموش کند و بعد از قرائت به سجده برود و قبل از رسیدن به سجده یادش بیاید باید کاملا بایستد، سپس به رکوع رفته و بعد از آن سجده را به جاآورد.
*کسی که به هیچوجه حتی با تکیه کردن بر عصی یا دیوار نتواند نمازِ ایستاده بخواند، باید نشسته و رو به قبله نماز بخواند و اگر نشسته هم نتواند بخواند، باید خوابیده به شانه راست (و اگر نمیتواند، خوابیده به چپ) و رو به قبله نماز بخواند.
*واجب است بعد از رکوع به طور کامل بایستد و سپس به سجده برود واگر عمدا این قیام را ترک کند، نمازش باطل است.
در رکعت اول ودوم نمازهای روزانه انسان باید اول حمد وبعد از آن یک سوره کامل از قرآن (مثلا سوره توحید) را بخواند و در رکعت سوم و چهارم نماز باید فقط سوره حمد یا تسبیحات اربعه خوانده شود و احتیاط مستحب آن است که تسبیحات را سه مرتبه بخواند
*در رکعت سوم و چهارم نماز باید حمد یا تسبیحات آهسته خوانده شود. * در نماز ظهر و عصر، قرائت رکعت اول و دوم نیز باید آهسته خوانده شود.
* مردان در نماز صبح و مغرب و عشاء باید حمد و سوره را در رکعت اول و دوم بلند بخوانند ولی بر بانوان لازم نیست.
* انسان باید نماز را یاد بگیرد و صحیح بخوانده (مثلا حروف عربی را به عربی تلفظ کند تا معنای کلمات عوض نشود) و کسی که اصلا نمیتواند صحیح آن را یاد بگیرد باید هرطوری که میتواند بخواند و بهتر است که نماز را به جماعت بخواند.
رکوع: در هر رکعت بعد از قرائت باید به اندازهای خم شد که دست به زانو برسد (و احتیاطا قرار دادن دست روی زانو لازم است) که به آن رکوع میگویند و باید ذکر گفت؛ که هر ذکری گفته شود کافیست ولی نباید کمتر از گفتن”سبحان ربی العظیم وبحمده” یا سه بار” سبحان الله” شود.
* درحال ذکر رکوع باید بدن آرام باشد و اگر قبل از آن که به مقدار رکوع خم شود و پیش از آرام شدن بدن عمدا ذکر بگوید، نمازش باطل است و اگر قبل از تمام شدن ذکر، سرش را بردارد نمازش باطل است.
* نمازگزار در سجده باید پیشانی را بر زمین و یا آنچه از زمین میروید ولی خوردنی و پوشیدنی نیست، مانند چوب و برگ درخت قرار دهد.
* سجده بر سنگهای معدنی قیمتی مانند طلا ونقره غلط است و بهتر است که سجده بر تربت حضرت سید الشهداء علیه السلام باشد و بعد از آن به ترتیب سجده بر خاک و سنگ و گیاه.
* کسی که نمیتواند پیشانی را به زمین برساند باید تا جایی که میتواند خم شود و مهر را بر جای بلندی گذاشته و سجده کند، ولی باید کف دستها وزانوها وانگشتان پا را به طور معمول بر زمین بگذارد
* اگر نمیتواند خم شود؛ باید بنشیند و با سر اشاره کند ولی احتیاط مستحب است که مهر را درصورت امکان بلند کرده و بر پیشانی بگذارد.
ترتیب: یعنی نماز را با این ترتیب انجام دهد ۱-نیت ۲-تکبیره الاحرام ۳-قرائت ۴-رکوع ۵-سجود و۶-در رکعت دوم پس از سجود تشهد بخواند و۷-دررکعت آخر پس ازتشهد سلام دهد.
موالات: یعنی پشت سر هم بودن اجزای نماز و فاصله نیانداختن بین آنها.
مبطلات نماز (چیزهائی که نماز را باطل میکنند):
- سخن گفتن
- خندیدن با صدا
- گریستن با صدا
- روی از قبله برگردان
- خوردن و آشامیدن
- بر هم زدن صورت نماز مثل پریدن به هوا و دست زدن و غیره
- کم یا زیاد کردن ارکان نماز.
سخن گفتن اگر عمدا باشد ودارای معنی باشد نماز را باطل میکند ولی اگر از روی فراموشی باشد باطل نمیشود ضمنا سرفه و عطسه نماز را باطل نمیکند.
* در نماز نباید به کسی سلام داد ولی اگر سلام دادند باید جوابشان را بدهید.
خندیدن: اگر با صدا باشد نماز را باطل میکند ولی لبخند زدن نماز را باطل نمیکند.
*رها کردن نمازِ واجب (یعنی شکستن نماز) حرام است مگر در حال ناچاری مثل
- حفظ جان
- حفظ مال
- جلوگیری از ضرر مالی وبدنی
- دادن بدهیِ طلبکاری که اصرار و عجله دارد
راحتترینشیوه یادگیری نماز: راحتترین روش برای یادگیری نماز این است که در نماز جماعت شرکت کنید و همان ذکرهایی که امام جماعت می خواند، بخوانید تا نماز را یاد بگیرید. یا وقتی تلویزیون بعد از اذان، نماز را پخش میکند با همان صدا نماز را بخوانید و تکرار کنید تا پس از مدت کوتاهی نماز را یاد بگیرید.
راحتترینشیوه خواندن نماز: اول الله اکبر بگوئید، بعد سوره حمد و توحید را بخوانید، بعد به رکوع رفته و ۳ بار سبحان الله بگوئید. سپس دو بار به سجده رفته و در هر سجده سه بار سبحان الله بگوئید. پس از آن، بلندشده و رکعت دوم نیز حمد و توحید بخوانید و در قنوت یک صلوات بفرستید. سپس به رکوع و دو سجده رفته و در هرکدام سه بار سبحان الله بگوئید. بعد از سجدهها این ذکر رابگوئید «اشهد اَن لا اله الله وَحدَهُ لا شریک له و اَشهَدُ ان مُحمَّدا عَبدُهُ و رسُولُه اللهم صلِّ علی محمَّد و آلِ محمَّد. اگر نماز ۲ رکعتی بود با ذکر«السلام علیکم و رحمه الله و برکاته»، نماز را تمام کنید. و اگر ۳ یا ۴ رکعتی بود، ادامه رکعات را مانند رکعت اول بخوانید، فقط میتوانید به جای سوره حمد و توحید، ۳ بار «سبحان الله والحمدلله ولا اله الا الله و الله اکبر» بگوئید یا فقط سوره حمد تنها را بخوانید.
شکیات نماز:
اگر در حال انجام قسمتی از نماز شک کند که همان قسمت را انجام داده یا نه؛ باید آن را انجام دهد؛ ولی اگر شروع به انجام قسمت بعدی کرده است لازم نیست به آن شک، اعتنا کند و نماز را باید ادامه دهد ونمازش صحیح است. *اگر بعد از انجام قسمتی از نماز، در صحیح بودن آن شککند، در صورتیکه قسمت بعدی را شروع به انجام دادن کردهاست؛ نباید به شک خود اعتناکند.
* شکهایی که نماز را باطل میکند:
- شک در نمازهای «دورکعتی» یا «در دو رکعتِ اول» از نمازهای سه یا چهار رکعتی (قبل از سجده دوم رکعت دوم)
- اگر بین یک و بیش از یک شک کند مثلا «یک و دو» و «یک و سه» نماز باطل است
- اگر نداند چند رکعت نماز خوانده نمازش باطل است.
شک بین سه وچهار: اگر بین سه رکعت و چهار رکعت شک کنیم باید، مبنا را بر چهار رکعت بگذاریم (با خود میگوییم چهار رکعت خواندهایم) و نماز را تمام میکنیم و پس از اتمام نماز، (بدون اینکه حرفی بزنیم و یا سرمان را بر گردانیم) بلند میشویم، آهسته الله اکبر میگوییم و یک رکعت نماز احتیاط آهسته میخوانیم.
طریقه خواندن نماز احتیاط: پس از گفتن الله اکبر، سوره حمد را میخوانیم و بدون خواندن هیچ سورهی دیگری به رکوع و دو سجده میرویم و تشهد و سلام را میخوانیم.
سجده سهو: اگر انسان، یکی از موارد زیر را انجام دهد، سجده سهو را باید بخواند تا نمازش درست شود:
- در بین نماز به طور غیر عمدی حرف بزند
- یک سجده را فراموش کند و پس از رفتن به رکوع رکعت بعدی یادش بیاید
- در نماز چهار رکعتی، شک بین چهار و پنج در حالت نشسته یا پنج و شش در حالت ایستاده، پیش آید
- سلام بیجا گفتن؛ مثلا در رکعت سوم نماز چهار رکعتی، غیر عمدی سلام دهد
- تشهد را فراموش کند.
روش خواندن سجده سهو: پس از تمامشدنِ نماز، بدون حرف زدن و بدون گفتن تکبیره الاحرام به سجده میرویم و میگوییم بنابر احتیاط مستحب “بسم الله و بِالله اللهم صلِ علی محمد وآلِ محمد” سپس بر میگردیم و دوباره به سجده رفته و همین ذکر را میگوییم بعد از آن تشهد و سلام را میگوییم.
مسافر:
انسان باید در سفر، نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت (شکسته) بخواند، روزه نیز نگیرد به شرط آنکه مسافرتش از هشت فرسخ (حدودا ۴۵ کیلومتر) کمتر نباشد و بیشتر از ده روز در آنجا نماند.
* اگر مسافر از جایی که نمازش تمام است (مثل وطن) ۴ فرسخ میرود و۴ فرسخ برمیگردد در این سفر هم نمازش شکسته است و روزه هم نباید بگیرد.
مواردی که در سفر نماز تمام است وروزه باید گرفته شود:
- قبل از اینکه هشت فرسخ برود از وطن خود عبور کند یا در جایی ده روز میماند.
- از اول قصد نداشته به سفر هشت فرسخی برود مثل کسی که به دنبال گمشدهای میگردد.
- در بین راه از قصد سفر برگردد یعنی قبل از رسیدن به چهار فرسخ از رفتن، منصرف شود
- کسی که مقدمه شغلش مسافرت است مثل راننده ها خلبانان و… (البته در سفری که شغل اوست)
- کسی که به سفرِ حرام میرود مانند سفری که موجب اذیت پدر ومادر باشد.
در این مکانها نماز تمام است و روزه لازم:
- در وطن (جایی که انسان برای زندگی و اقامت دائمی خود انتخاب کرده)
- جایی که میخواهد ده روز در آنجا بماند
- در جایی که سی روز با تردید مانده است، یعنی معلوم نبوده که میماند یا میرود و تا سی روز به همین حالت مانده وجایی هم نرفته است در این صورت باید بعد از سی روز، نمازش را تمام بخواند.
انسان باید نمازهای واجب را در وقت معین آن بخواند واگر بدون عذری، نمازش قضا شود (یعنی در وقت اصلیِ نماز نخواند) گنهکار است و باید توبه کرده و قضای آن را نیز به جا آورد (بعد از وقتِ اصلیش، بخواند).
روزه:
نیت روزه: اگر شب اول ماه رمضان نیّت کند که یک ماه را روزه بگیرد، کافى است؛ ولى بهتر (احتیاط مستحب) است در هر شب ماه رمضان، براى روزه فرداى آن نیز، نیّت کند.
*لازم نیست نیتِ روزه را به زبان بگوید.
روزهدار باید از اذان صبح تا مغرب از بعضی کارها بپرهیزد و اگر یکی از آنها را انجام دهد، روزهاش باطل میشود به مجموعه این کارها، مبطلات روزه گویند که از جمله آنهاست: خوردن، آشامیدن، رساندن غبار غلیظ به حلق، بنابر احتیاط فرو بردن تمام سر در آب، قیکردن.
*اگر روزهدار به سبب فراموشی نمیداند که روزه است و چیزی بخورد یا بیاشامد روزهاش باطل نمیشود.
* انسان نمیتواند به خاطر ضعف، روزه اش را بخورد، ولی اگر ضعف او به قدری است که معمولا نمیشود آن را تحمل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد.
*روزهدار (بنابر احتیاط) باید از تزریق آمپولی که مُقوّی مغذّی وریدی باشد (به جای غذا به کارمیرود) خودداریکند، ولی سایر آمپولها اشکال ندارد.
* اگر روزهدار، غبار غلیظی به حلق برساند روزهاش باطل میشود؛ چه غبار خوراکیها باشد مانند آرد یا غیرخوراکی مانند خاک، دود سیگار و تنباکو
*اگر روزهدار عمدا تمام سر را در آب فرو ببرد، بنابر احتیاط واجب روزهاش باطل میشود.
*هرگاه روزهدار عمدا قِی کند (بالا بیاورد) هر چند به سبب بیماری باشد روزهاش باطل میشود.
*اگر روزهدار نداند روزه است یا بیاختیار قی کند، روزهاش باطل نمیشود.
کفاره کسی که بدون عذر، روزهاش را با یکی از مبطلات روزه باطل کند گنهکار است، باید توبه کند و قضای آن را به جا آورده و یکی از کارهای زیر را انجام دهد و این همان کفاره روزه است ۱- آزاد کردن یک برده ۲- دو ماه روزه گرفتن که ۳۱ روز ابتدای آن باید پی درپی باشد ۳- سیر کردن شصت فقیر یا دادن یک مُد طعام به هر یک از آنها.
* هر مد طعام تقریبا ده سیر (۷۵۰ گرم) گندم یا جو و مانند اینهاست.
*لازم نیست قضای روزه را فورا به جا آورد ولی بنابر احتیاط واجب تا رمضان سال بعد انجام دهد.
*انسان نباید در به جا آوردن کفاره روزه کوتاهی کند، ولی لازم نیست فورا آن را انجام دهد واگر چند سال بر آن بگذرد چیزی بر آن اضافه نمیشود.
* اگر به سبب عذری مانند سفر، روزه نگرفته و پس از ماه رمضان عذر او بر طرف شود وتا رمضان سال بعد عمدا قضای آن را به جا نیاورد، باید علاوه بر قضای روزه برای هر روز، یک مد (۷۵۰گرم) طعام به فقیر بدهد.
*اگر به سبب بیماری نتواند روزه بگیرد وآن بیماری تا رمضان سال بعد طول بکشد قضای آن ساقط میشود، ولی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد.
* مسافری که نمازش شکسته است نمیتواند در آن سفر روزه بگیرد؛ ولی باید قضای آن را به جا آورد و مسافری که نمازش شکسته نیست مثل کسی که شغل او سفر است باید در سفر روزه بگیرد.
* اگر روزهدار بعد از ظهر، مسافرت کند باید روزه خود را تمام کند و روزهاش صحیح است.
* اگر روزهدار، پیش از ظهر مسافرت کند وقتی به حد ترخص برسد (یعنی به جایی برسد که صدای اذان شهر را نشنود) روزه اش باطل می شود و نباید نیت روزه داشته باشد و اگر پیش از آن روزه خود را باطل کند علاوه بر قضاگرفتن؛ بنابر احتیاط واجب، کفاره هم دارد.
*مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد
*اگر مسافر، پیش از ظهر به وطنش برسد یا به جایی برسد که میخواهد ده روز در آنجا بماند چنانچه تا آن وقت کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باید آن روز را روزه بگیرد واگر انجام داده؛ روزهی آن روز واجب نیست و بعدا باید قضای آن را به جا آورد.
*اگر مسافر، بعد از ظهر به وطنش یا به جایی که میخواهد ده روز بماند برسد، نمی تواند آن روز را روزه بگیرد.
زکات فطره:
پس از پایان یافتن ماه مبارک رمضان یعنی در روز عید فطر باید روزه دار برای خودش وکسانی که نانخور او هستند، مانند همسر و فرزند زکات فطره بدهد (برای هر نفر یک صاع که تقریبا سه کیلو است باید زکات فطره بدهد).
* جنس زکات فطره: گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و مانند اینهاست ونیز اگر پول آنها داده شود کافیست.
خمس:
یکی از وظایف اقتصادی مسلمانان پرداخت خمس است که در بعضی از چیزها باید یک پنجم آنها را برای مصارف مشخّصی (نصفش، مال امام معصوم علیهالسلام و نصفش، سهمِ سادات فقیر است) به حاکم اسلامی بپردازد.
در هفت چیز خمس واجب است
۱-درآمد کسب
۲-معدن
۳-گنج
۴-غنائم جنگی
۵-جواهری که با فرو رفتن در دریا بدست آید
۶-مال حلال مخلوط به حرام
۷-زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد.
پرداختن خمس نیز مانند نماز و روزه از واجبات است و تمام افراد بالغ و عاقل که یکی از موارد هفت گانه را داشته باشند باید به آن عمل کنند.
یکی از آن موارد که اکثر افراد جامعه را در بر میگیرد خمس چیزی است که از خرج سال انسان و خانوادهاش زیاد میآید.
احکام خمس:
اگر خمس مال را ندهد میتواند درآن تصرف کند ولی گناه کرده است و حق الناس به گردن اوست.
*آذوقهای که از درآمد سال برای مصرف سالش خریده، مانند برنج روغن چای اگر در آخر سال زیاد بیاید باید خمس آن را بدهد.
زکات:
اموالی که پرداخت زکات آنها واجب میشود، عبارتست از گندم، جو، کشمش، شتر، خرما، گاو، گوسفند، طلا، نقره.
* زکات در صورتی واجب میشود که «مورد زکات» به حد نصاب برسد که نصاب هر یک و مقدار زکات آنها در جدول آمده است.
*زکات طلا و نقره در صورتی واجب است که به صورت سکهای باشد که معامله با آن رواج دارد بنابراین آنچه امروزه بانوان به عنوان زیور استفاده میکنند زکات ندارد.
* پرداخت زکات از عبادات است و باید آنچه میپردازد به نیت زکات و با قصد قربت باشد.
* مصرف زکات هشت مورد است که میتوان آن را در تمام یا برخی از این موارد مصرف کرد و برخی از آن موارد بدین قرار است:
- فقیر و مسکین بدهکاری که نمیتواند قرض خود را بدهد.
- غیر مسلمانانی که اگر به آنها زکات داده شود به دین اسلام مایل میشوند یا در جنگ به مسلمانان کمک میکنند
- در راه خدا یعنی کارهایی که نفع آن به عموم مسلمانان میرسد و آنچه برای اسلام نفع داشته باشد مانند ساختن جاده، پل و مسجد.
سوال۲۹۷: آیا خمس و زکات بر کودکانی که هنوز به سن تکلیف نرسیدهاند، واجب میشود؟
ج) زکات مال بر شخص غیربالغ واجب نیست، ولی اگر خمس به مال او تعلّق بگیرد (مثل اینکه معدن یا حلال مخلوط به حرام باشد)، بر ولی شرعی او (مثل پدر یا مادر) پرداخت آن واجب است، مگر خمسِ سودِ حاصل از تجارت با اموالِ او یا منافع کسبش که پرداخت آن بر ولی واجب نیست، بلکه بنابر احتیاط در صورتی که سود حاصله باقی بماند ادای خمس آن بر خود طفل بعد از رسیدن به سن تکلیف، واجب است.
نوع مال |
نصاب (کمترین مقداری که زکات در آن، واجب میشود) |
مقدار زکات |
|
۱ |
گندم جو خرما کشمش |
حدود۸۴۷ کیلوگرم |
۱۰/۱ (یک قسمت از ده قسمت) اگربا آب باران یا رودخانه آبیاری شدهباشد. |
۲ |
۲۰/۱ (یک از بیست):اگر با آب دستی و دلو و موتور پمپ آبیاری شده باشد. |
||
۳ |
۴۰/۳ اگر با هر دو آبیاری شده باشد. |
||
۴ |
|||
۵ |
شتر |
اولین نصاب ۵ شتر |
یک گوسفند |
تا ۲۵ شتر |
هر ۵ شتر یک گوسفند |
||
۲۶ شتر |
یک شتر |
||
۶ |
گاو |
۳۰ گاو |
یک گوساله یکساله که وارد سال دوم شده |
۷ |
گوسفند |
۴۰ گوسفند |
یک گوسفند |
۸ |
طلا |
۱۵ مثقال معمولی |
۴۰/۱ (یک چهلم) |
۹ |
نقره |
۱۰۵ مثقال معمولی |
۴۰/۱ (یک چهلم) |
حج: ( اشاره شده در آیه ۹۸ سوره آل عمران):
هر مسلمانی در طول عمرش یکبار باید به حج واجب (در ماه ذی الحجه) برود به شرطی که ۱- بالغ و عاقل باشد۲- کار واجبتری که اهمیتش بیشتر از حج است به خاطر حج ترک نکند ۳- مستطیع باشد (یعنی الف: توان مالی (رفتن و برگشتن و گذران زندگی معمولی در این مدتِ حج و بعد از آن را داشته باشد) ب: توانایی بدنی داشته باشد ج: راه حج باز باشد د: و امنیت داشته باشد. ه: زمان کافی داشته باشد)
توضیحات کاملترِ حج واجب (تَمَتُّع) و حج مستحب (عُمرِه) در رساله مراجع تقلید ارائه شده است و میتوانید به آنجا مراجعه نمائید.
امر به معروف و نهی از منکر (اشاره شده در آیه ۱۰۴ آل عمران)
هر انسانی نسبت به کارهای ناپسند افراد جامعه و کارهای نیک و پسندیده آنها، مسئولیت دارد، بنابراین اگر کار واجبی ترک شود یا کار حرامی اتفاق بیفتد، سکوت و بیتفاوتی در مقابلِ آن جایز نیست. (مُجاز نیست)
امر به معروف و نهی از منکر یعنی: تمام افراد جامعه باید برای اجرای واجب و جلوگیری از حرام (در سطح جامعه) اقدام کنند.
امر به معروف و نهی از منکر بر همه انسانها واجب(کفایی) است. (یعنی به مقداری که کفایت کند واجب است) و از مهمترین واجبات است و حتی واجبات دیگر هم به وسیله همین واجب استوار میشوند.
امر به معروف و نهی از منکر واجب است اما به شرطی که:
۱- بداند حتماً فرد مقابل کار حرامی انجام میدهد یا واجبی را ترک کرده است. ۲- احتمال بدهد که امر یا نهی کردنش تأثیر میگذارد. ۳-بداند که طرف مقابل اِصرار بر ادامه کارش دارد و قصدِ ترک ندارد. ۴- ضرر جانی و یا آبرویی قابلتوجهی (زیادی) برای خودش و یا نزدیکانش و دیگر مؤمنان نداشته باشد)
مَراتِب (مراحل) امر به معروف و نهی از منکر:( به این ترتیب باید امر و نهی کرد)
1- با رفتارش و عملش به او بفهماند که کارش اشتباه است است و باید اصلاح کند. ۲- با زبان به او بگوید. ۳ – با استفاده از زور اقدام کند.
نکته: رساندن آسیب جسمی، در امر به معروف و نهی از منکر، بدون اجازه حاکِم شَرع (قاضی و حاکم) جایز نیست مگر آنکه کاری که میکند اهمیت زیادی در اسلام داشته باشد. مثل این که بخواهد انسان بیگناهی را بکشد و جلوگیری از او بدون مجروح کردنش امکان نداشته باشد.
اگر امر به معروف و نهی از منکر فقط در بین جمع، تأثیر میگذارد و او هم کارش را علناً انجام میدهد؛ میتوان در جمع او را امر و نهی کرد (و حتی بعضاً واجب است)
جهاد و دفاع:
جهاد یعنی تلاش برای پیشبرد اسلام و مبارزه با کسانی که از پذیرش آن سر باز زدهاند (و مانع اسلام آوردن انسانهای دیگر میشوند)
* جنگ ابتدایی (به صورتی که مسلمانان شروع کننده جنگ باشند) فقط در زمانِ حضور پیامبر صلی الله علیه و آله و یا یکی از ۱۲ امام معصوم واجب میشود و در زمان غیبت واجب نیست.اما دفاع در برابر هجوم دشمنان در هر جا و مکانی برای حفظ اسلام و مذهب و کشور و جان و حقوق شخصی، حق مسلم همه مسلمانان است و بر همه مسلمانان درحدامکان واجب است.
دفاع از اسلام و کشورهای اسلامی در موارد زیر واجب است:
۱- اگر دشمنی به کشورهای اسلامی هجوم آورد. ۲- نقشه تسلط بر منابع اقتصادی یا نظامی مسلمانان را کشیده باشد. ۳- نقشه تسلط سیاسی بر کشورهای اسلامی داشته باشد.
با توجه به اینکه در زمانه ما ممکن نیست، بدون فراگیری فنون نظامی از اسلام و کشور دفاع کرد لذا بر تمامی افرادی که توانایی و قدرت یادگیری آن را دارند (و احتمال میرود که به شرکت آنها در جبهه دفاع از کشور و اسلام و کشورهای اسلامی نیاز باشد) آموزش فنون نظامی واجب است.
خرید و فروش واجب (اشاره شده در سوره نسا؛ آیه ۲۹)
تلاش برای به دستآوردنِ مخارج زندگی، واجب است.
خرید و فروش حرام (معاملات حرام)
خرید و فروش این موارد حرام است: ۱- خرید و فروش نجاستها (بنا بر احتیاط واجب). مگر مواردی که استثنا شده است مثل فروش خون برای درمان بیمار ۲- خرید و فروش چیزهایی که منافع معمولی آنها حرام است: مانند ابزار قمار ۳- خرید و فروش چیزی که از راه قمار یا دزدی به دست آمده است ۴- معاملهای که در آن ربا باشد (معامله رَبَوی یا رِبایی: یعنی جنس یا پولی بدهد و همان جنس یا پول را بیشتر از مقداری که داده پس بگیرد) ۵- خرید و فروشِ کُتُب ضالِّه (کتابهای گمراهکننده و همچنین کانالها و سایتها و … گمراهکننده) ۶- فروش سلاح یا چیز دیگری به دشمنان اسلام که موجب تقویت آنها بر ضد مسلمانان باشد.
رِبا: یعنی خرید و فروش دو کالای همجنس (که با وزن یا پیمانه (حجم) میفروشند) زیادتر از مقدار داده شده. مثلاً یک تن گندم بدهند و یک تن و ۲۰۰ کیلو گرم بگیرند.
خرید و فروشهای مجاز:
(البته شرایط کامل این خرید و فروشها در کتابهای احکام و رسالهها ذکر شده است. که باعث میشود نه خریدار ضرر کند و نه فروشنده ضرر ببیند اما جهت آشنایی شما عناوین آنها را ذکر میکنیم) ۱-خرید نقدی ۲-قِسطی ۳-پیش فروش ۴- دَین به دَین (قیمت را بعداً بدهند و کالا را بعداً بگیرند)
مواردی که اختیار فسخ معامله وجود دارد (خیارات معامله)
۱- یکی از طرفین معامله پس از عقد قرارداد و قبل از جدا شدن و به هم خوردن جلسه معامله، پشیمان شود ۲ –فریب خورده باشد ۳ –به شرطی که گذاشته شده عمل نشود ۴- فروشنده جنس را بهتر از آنچه هست نشان داده باشد ۵ -کالا عیب داشته باشد ۶- فروشنده نتواند جنس را تحویل دهد ۷- فروشنده کالا را توصیف کرده (دیده نشده) ولی بعد از دیدن معلوم شود درست نبوده و مطابق توصیفش نیست ۸- کالا یا بهایش شریک داشته باشد و شریک راضی به معامله نشود.
مَحارِم (مَحرَمها)
مَحرَم کسی است که در نگاه به او، و نگاه او (دیدن و دیدهشدنش) محدودیتِ سایر افراد نیست. ازدواج با او نیز حرام است.
مَحرَمِیَت با این اسباب ایجاد می شود:
۱- نَسَب (پیشوندی پدر و مادری) ۲- سبب (پیشوندی با ازدواج) ۳ -رضاع (پیشوندی با شیر خوردن)
مَحارِم (مَحرم های) نَسَبی پسرها و مردها
- مادر و مادربزرگ و هرچه بالا رود ۲. دختر و دختر فرزند و هر چه پایین رود (نوه، نتیجه، نبیره و ….) ۳. خواهر ۴. خواهرزاده ( دختر خواهر) ۵. برادر زاده( دختر برادر) ۶. عمه ( عمه خود و عمه پدر و مادر) ۷. خاله ( خاله خود و خاله پدر و مادر)به جز افراد مذکور و بخش برخی افراد که به سبب شیر خوردن مَحرَم میشوند زنها و دختران دیگر نامحرمان هستند حتی همسر برادر و خواهر همسر (اگرچه ازدواج با خواهر زن؛ تا مدتی که خواهرش همسر اوست، حرام است)
محارِم سببی پسران : افرادی که به سبب ازدواج برای پسرها و مرد نامحرم میشوند موارد زیر هستند.
۱.همسر ۲.مادر همسر و مادربزرگ ۳.دختر همسر و نوه او ۴. زن پدر ( نامادری)۵.زن پسر ( عروس)
محارم رضاعی: اگر کودک کمتر از دو ساله ای شیر خالص را مستقیماً از زنی بخورد موجب محرمیت برخی افراد می شود ( البته حداقل یک شبانه روز کامل و سیر باید بخورد؛ یا ۱۵ مرتبه بدون خوردن شیر دیگری و کامل سیر شود)
محارِم رضاعی پسران: ۱. زنی که به او شیر داده ۲. مادر و مادربزرگ آن زن ۳. خواهران زن ۴. دختران و نوه های او۵. عمه و خاله ۶. شوهرِ آن زن هم، پدر رضاعیِ آن فرزند، میشود و محارم آن مرد برای او محرمند. مانند خواهرِ مرد، که عمه فرزند میشود.
احکام نگاه کردن: زن و شوهر به تمام بدن یکدیگر می توانند نگاه کنند هرچند برای لذت بردن باشد.
به جز زن و شوهر نگاه کردن به دیگران اگر برای لذت بردن (جنسی) باشد حرام است (حتی به غیر انسان مانند فیلم و عکس)
( همجنس باشد یا غیر همجنس خواه محرم باشد یا نامحرم و به هر جای بدن باشد همین حکم را دارد)
حکمِ نگاه به محارم به همسر ===> مانعی ندارد (اشکالی ندارد)
به غیر همسر===> با قصد لذت —-> حرام است
===> بدون قصد لذت—> به غیر از عورتین مانع ندارد
حکمِ نگاه به غیر محارم==>با قصد لذت—-> حرام است
==> بدون قصد لذت–> به صورت و دست ها تا مچ –> مانع ندارد
–>بیش از صورت و دستها تا مچ –> حرام است (حتی بدون قصد لذت)
معالجه زن یا مرد نامحرم توسط جنس مخالف در صورتی که پزشک هم جنس نباشد و ناچار باشد او را نگاه کند و دست به بدن او بزند اشکال ندارد.
نگاه کردن به زن غیر مسلمان، بدون قصد لذت اشکال ندارد و احتیاط آن است که به جاهایی که به طور متعارف نمیپوشانند اکتفا کند.
لمس بدن نامحرم حرام است حتی لمس دست و صورت بدون قصد لذت
نگاه کردن به عکس و فیلم نامحرم ای که حجاب لازم را رعایت نکرده درصورتی که صاحب عکس را نشناسد و مقصدی نداشته باشد (مثلاً تحریک شهوت نکند) اشکال ندارد
انسان باید عورتین خود را از تمام افراد بپوشاند. (و برای همسر بلا اشکال است)
خوردنی ها و آشامیدنیها (اشاره شده در بقره : آیه ۱۷۲)
برای حفظ جان انسان ها و سلامتی جسم و روح آنها و بقای نسل ها و احترام به حقوق دیگران، قوانین و مقرراتی در مورد خوراکی ها و آشامیدنی ها در فقه اسلامی وجود دارد که به بیان برخی از آنها می پردازیم:
انواع خوراکی ها ۱-گیاهی (میوه ها، سبزیجات، حبوبات) ۲- حیوانی (چهارپایان، پرندگان، آبزیان (دریایی)، حشرات ) ۳- صنعتی، که غالبا با تغییراتی در دو نوع اول تولید می شود.
احکام خوراکیها
غذاهای گیاهی تمام میوه ها و سبزیجات و حبوبات حلال است، مگر آنچه برای بدن ضرر داشته باشد.
غذاهای حیوانی
چهارپایان ۱. چهارپایان اهلی (۱. حلال گوشت؛ مانند: گوسفند، گاو و شتر ۲. مکروه؛ مانند: اسب، قاطروالاغ ٣. حرام گوشت؛ مانند: سگ و گربه. )
۲. چهارپایان وحشی (۱. حلال گوشت؛ مانند: آهو و بزکوهی. ۲ حرام گوشت؛ مانند:گرگ و پلنگ و….)
چند مسأله ١. تمام حیوان های درنده، حرام گوشت هستند، هر چند از نظر قدرت درندگی ضعیف باشند؛ مانند روباه .۲. خوردن گوشتِ خرگوش حرام است. ۳.تمام انواع حشرات به جز مَلَخ حرامند.
پرندگان
الف) حلال یا حرام بودن آنها تصریح شده
۱. حلال؛ مانند مرغ، خروس، مرغابی، اردک، شترمرغ، کبوتر، فاخته، گنجشک، بلبل
۲. حرام؛ مانند کلاغ، زاغ، خفاش، طاووس و هر پرنده ای که چنگال دارد.
- مکروه؛ مانند پرستووهدهد.
ب) حلال یا حرام بودن آنها تصریح نشده
۱- حلال گوشت با وجود یکی از دو شرط (۱) بال زدن بیشتر در پرواز
۲) داشتن چینه دان یا سنگدان یا چنگک عقب پا
۲- حرام گوشت ۱) بال زدن کمتر در پرواز (در پرواز بالشان بیشتر ساکن است و گاهی حرکت میدهند)
۲) نداشتن چینه دان و سنگ دان و چنگک عقب با
۱. داشتن یکی از نشانه ها برای پرندگان کافی است، پس اگر پرنده ای که معلوم نیست جزو کدام دسته است، یکی از این علامت ها را داشته باشد، مثلا در پرواز بال زدنش زیاد است یا چینه دان دارد حلال گوشت است.
۲- تخم پرندگان حلال گوشت حلال است و تخم پرندگان حرامگوشت هم حرام است.
آبزیان ۱. از حیوان های دریایی، تنها ماهی پولک دار و پرندگانی که یکی از نشانه های پرنده حلال را داشته باشند، حلال گوشت هستند. ۲. میگو، از جنس ماهیان پولک دار و حلال گوشت است.
توجه داشته باشید خوردن اجزای زیر از حیوان های حلال گوشت هم حرام هستند
خون؛ فَضله (ادرار و مدفوع)؛ بچه دان؛ غُدّه ، که آن را دُشوِل می گویند؛ بیضه، که آن را دنبلان میگویند؛ . چیزی که در مغزکله است و به شکل نخود است؛ مغز حرام که در میان مهرههای کمر است؛ پی که در دو طرف مهرههای کمر است؛ نَری؛ فرج؛ زهرهدان؛ طحال؛ مثانه؛ حدقه چشم.
چند مساله: ۱- خوردن گِل حرام است. ۲-خوردن چیزی که برای انسان ضرر دارد حرام است. ۳-نوشیدن شراب و هر مایع مست کننده حرام است. ۴-غذاهای غیرگوشتی که در کشورهای غیر مسلمان تولید شده است (اعم از سبزیجات، حبوبات، میوه ها، فراوردههای لبنی، تخم پرندگان حلال گوشت، نان بیسکویت، شکلات، آدامس، شیرینی و سایر خوردنیهایی که از گوشت حیوانات نیست) پاک است و خوردن آنها حلال است، مگر آنکه یقین کند نجس شده است.
نکته: خوردن هر نجسی حرام است؛ ولی هر (خوراکیِ) حرامی، نجس نیست.
خوردن هرنوع خاک و گِل حرام است مگر اندگی از تربیت امام حسین (ع) به نیت شفا یافتن از بیماری
بر هر مسلمان واجب است که مسلمانی را که نزدیک است از گرسنگی یا تشنگی بمیرد نان یا آب داده و از مرگ نجات دهد.
تهیه شده در حوزه دانش آموزی www.hodun.ir
پانویس ها:
به استناد فتوای مجتهد انجام دهد
اگر با وجود عذر موجه تا نیمه شب، نماز مغرب و عشارا نخوانده است؛ میتواند به نیت ادا نمازش را تا اذان صبح بخواند. ولی اگر عمدا تا نیمه شب نخوانده نمازش قضا شده است (مکارم و زنجانی)
تهیه شده در حوزه دانش آموزی www.hodun.ir
نموه سوالات تشریح:
- واجب چیست؟ مثال بزنید
- مباح چیست؟ مثال بزنید
- خون چه حیوانی پاک است؟
- اسلام چه نجسی را پاکمی کند و چگونه؟
- برای چه کارهایی وضو گرفتن مستحب است؟ ۴ مورد
- غُسل ارتماسی چگونه انجام می شود؟
- لباس نمازگزار باید چه شرایطی را داشته باشد؟ ۴ مورد
- رکنهای نماز را نام ببرید؟
- ترتیب در نماز یعنی چه؟
- راحتترینشیوه خواندن نماز:
- سجده سهو در چه مواقعی باید خوانده شود؟
- کفاره روزه یعنی چه؟
- جنس زکات فطره چیست؟
- حرام چیست؟ مثال بزنید
- نجاسات را نام ببرید؟ ۸ مورد
- مطهرات چیستند؟
- برطرف شدن عین نجاست چه چیزهایی را پاک می کند؟
- چگونه وضو باطل میشود؟ ۳ مورد
- غسلِ مسُّ میّت چه موقع واجب می شود؟
- در چه مواردی اگر با بدن یا لباسِ نجس نماز بخواند صحیح است؟ ۳ مورد
- فرق بین رکن و غیررکن چیست؟
- موالات در نماز یعنی چه؟
- چه شکهایی نماز را باطل میکند؟ سه مورد
- روش خواندن سجده سهو چیست؟
- کفاره روزه چه چیزهایی است؟ سه مورد
- خمس چیست؟
- مستحب چیست؟ مثال بزنید
- ادرار و مدفوع چه حیواناتی نجس است؟
- آفتاب چه چیزهایی را می تواند پاک کند؟
- مورد از شرایط وضو را بنویسید؟
- غُسلها چند گونه انجام می پذیرند؟
- چه چیزهایی در تیمم واجب است؟ (شیوه تیمم را بنویسید)
- مکانی که انسان بر روی آن نماز میخواند باید دارای چه شرایطی باشد؟
- تکبیره الاحرام چیست؟
- مبطلات نماز را نام ببرید؟ ۶ مورد
- در شک بین سه وچهار رکعت چه وظیفهخ ای داریم؟
- مواردی که در سفر نماز تمام است وروزه باید گرفته شود
- زکات فطره چیست؟
- زکات چه اموالی واجب است؟ ۶ مورد
- مکروه چیست؟ مثال بزنید
- مردار به چه حیوانی می گویند؟
- شرط پاک شدن نجاسات توسط آفتاب چیست؟ ۳ مورد
- برای چه کارهایی باید وضو بگیریم؟
- غُسل ترتیبی چگونه انجام می شود؟
- تیمم بر چه چیزهایی صحیح است؟
- واجبات نماز را نام ببرید؟ ۹ مورد
- قیام که از ارکان نماز است یعنی چه؟
- راحتترینشیوه یادگیری نماز را بنویسید؟
- طریقه خواندن نماز احتیاط چیست؟
- در چه مکانهایی نماز مسافر تمام است و روزه گرفتن لازم؟
- در چند چیز خمس واجب است ۵ مورد را نام ببرید
- زکات طلا و نقره در چه صورتی واجب است؟
آزمون آنلاین احکام نوجوانان + مشاهده سذیع نتیجه آزمون