قرآن نوجوانان

نکات جذاب قرآنی ویژه نوجوانان و دانش آموزان برای آشنایی با قرآن در این بخش ارائه می گردد.

 

مطالب این صفحه را میتوانید از  اینجا دانلود کنید:             دانلود جزوه آشنایی با قرآن ۱۵-۲-۹۸ –

 

 

در ابتدا   اطلاعات و نکاتی کلی از قرآن ارائه می شود

 

 

جهت دریافت فایل خلاصه این مطالب روی خط قرمز زیر کلیک کنید

 

 اطلاعات و نکاتی ازقرآن (فایل اکسل مطالب فوق)

 

 

 

 

 

مطالبات قرآنی رهبری مد ظله

 


 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

در سایه سار قرآن

(جزوه آشنایی  باقرآن ویژه نوجوانان)

 

جزوهویرایش  6 تاریخ ۹۷-۲۳-۱۲ – (فایل متنی مطالب این صفحه) تا فضیلت سوره نجم بازنویسی شده است

دقت کنید که این فایل هنوز نیاز به ساده و خلاصه سازی جهت نوجوانان دارد اما با این حال قابل استفاده است

 

 

 

 

فهرست                      

قرآن چیست؟ و تاریخ قرآن. ۵

نکته های قرآنی از کتاب  درسنامه علوم قرآنی. ۶

هفتاد نکته قرآنی. ۷

معجزه بودن و تحریف ناپذیری قرآن. ۱۰

هدف نزول قرآن. ۱۰

قرآن کتابی جهانی است.. ۱۰

قصص قرآنی. ۱۱

شأن نزول /اسباب نزول آیات مهم. ۱۲

تفسیر و تأویل (برخی آیات مهم) ۱۲

فِقه قرآن یا احکام قرآن (دستورات مهم قرآن) ۱۳

واژگان شناسی قرآن. ۱۴

علم یا فن ترجمه قرآن. ۱۴

قواعد روخوانی قرآن. ۱۴

قراءت، تجوید و ترتیل (شیوه زیبا و صحیحخوانی قرآن. ۱۴

دستور زبان قرآن (اِعراب و نَحو) ۱۴

اطلاعات و نکاتی از قرآن ۱۴

آیات با عنوان های خاص (موضوعات خاص) ۱۹

موارد استحباب خواندن آیه سخره ۲۳

نکاتی مهم که باید درباره قرآن بدانید. ۲۷

قرآن کتاب آسمانی مسلمانان برای همه جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها مفید است. ۲۷

چگونگی دریافت قرآن. ۲۸

نزول دفعی و تدریجی. ۲۹

نام‌های مشهور قرآن. ۲۹

عدم تحریف قرآن. ۲۹

قصه های قرآنی. ۲۹

نکات تربیتی در قرآن. ۳۰

۸نکته تربیتی در قرآن. ۳۰

سلامتی در قرآن. ۳۲

روانشناسی در قرآن. ۳۲

منابع: ۳۴

فضیلت تلاوت سوره های قرآن کریم. ۳۴

آیه الکرسى یکى از مهمترین آیات قرآن. ۳۵

دلیل اهمیت آیه الکرسى چیست.. ۳۵

۲- فضیلت سوره بقره ۳۶

۲۳- فضیلت تلاوت سوره مؤ منون. ۳۶

۲۴- فضیلت تلاوت سوره نور ۳۶

۳۶- فضیلت  تلاوت سوره یس۳۷

۵۳- فضیلت تلاوت سوره نجم. ۳۷

۵۵- فضیلت تلاوت سوره الرحمن. ۳۷

۵۶- فضیلت تلاوت سوره  واقعه. ۳۸

۵۷- فضیلت تلاوت سوره حدید. ۳۹

۵۹- فضیلت تلاوت سوره حشر ۳۹

۶۲- فضیلت تلاوت سوره جمعه. ۴۰

۷۶- فضیلت تلاوت سوره انساندهر ۴۰

۷۸- فضیلت تلاوت سوره نبا ۴۰

۸۷- فضیلت تلاوت سوره اعلى. ۴۱

۸۹- فضیلت تلاوت سوره ۴۱

۹۹- فضیلت تلاوت سوره زلزله. ۴۲

۱۰۸- فضیلت تلاوت سوره کوثر ۴۲

۱۰۹- فضیلت تلاوت.. ۴۲

۱۱۲- فضیلت تلاوت سوره اخلاص۴۳

۱۱۳- فضیلت تلاوت سوره فلق. ۴۴

۱۱۴-  فضیلتتلاوتسورهناس.. ۴۴

قصه‌های قرآنی. ۴۵

مقاله‌های رده «قصه‌های قرآنی». ۴۵

جهت مشاهده داستان و قصه های قرآنی روی عبارات زیر کلیک کنید. ۴۵

 

 

 

مطالبی که در این جزوه بدانها اشاره خواهد شد تقریبا طبق علوم قرآنی خواهد بود. البته مباحثی که اختلاف زیادی در آنها هست و یا کاربرد کمی برای نوجوانان دارد حذف شده است.

قرآن چیست؟ و تاریخ قرآن

  1. چیستی قرآن با عنوان قرآن چیست؟ در این فصل به بحث نزول قرآن بر پیامبر بصورت تدریجی، ماهیت وحی که چیزی است که نمی‏دانیم اما پیامبر به آن یقین دارد، کیفیت نزول وحی و اقسام آن، نحوه قرائت پیامبر بر مسلمانان، نحوه حفظ و کتابت آن در زمان پیامبر و بقیه مواردی که به این بحث اختصاص دارد. از ابتدای نزول از جانب خدا تا توحید مصاحف در زمان عثمان بصورت داستان واره و دنباله‏دار بیاید. هم مقالاتی در این زمینه هست و هم از آیات قرآن مثل ایات سوره نجم، تکویر، اعلی و … باید استفاده کرد. نتیجه این فصل باید این باشد که نوجوان به الهی بودن کلمه کلمه قرآن یقین کند و به اعتماد و اطمینان قلب برسد.

 

  1. شناسنامه ی قرآن

نام: قرآن، قرآن به دو لحاظ در عربی معنی می شود. یا به معنای مصدری است یعنی «خواندن» یا به معنای حاصل مصدر و معنای مفعولی یعنی مقروء است. البته اگر از ریشه قرء باشد. ریشه دیگری هم گفته اند.
لقب قرآن: مجید
زبان قرآن:عربی
زمان نزول: قرآن دوبار نازل شده است یکبار به صورت یکجا در ماه رمضان و در شب قدر و یکبار هم به صورت تدریجی در طول ۲۳ سال پیامبری حضرت محمد (ص) به ایشان در شرایط گوناگون نازل شده است.
محل نزول: مکه مکرمه، غار حرا
فرستنده: الله جل جلاله
ملکه (فرشته) وحی: حضرت جبرئیل
گیرنده: حضرت محمد (ص)
مدت نزول:۲۳ سال
اولین آیه: إقرا باسم ربک الذی خلق
اولین سوره: العلق
آخرین سوره: النصر
آخرین آیه: الیوم اکملت لکم دینکم
تعدادجزء:۳۰ جزء
تعداد سوره:۱۱۴ سوره
با عظمت ترین آیه: آیت الکرسی
طولانیترین سوره: سوره بقره
کوتاه ترین سوره: سوره کوثر
بزرگترین آیه: آیه ی ۲۸۲ سوره ی بقره
کوچکترین آیه: کلمه (طه) اولین آیه از سوره بیستم یا به بیان دیگر آیه «مدهامتان» از سوره الرحمن. چون ممکن است بسم الله الرحمن ارحیم را جزء آیه اول سوره ها بدانیم.در آن صورت طه کوچکترین آیه نخواهد شد.
تعداد سوره های مکی: ۸۶  سوره
تعداد سوره های مدنی: ۲۸ سوره
سوره نصف قرآن: سوره کهف
مادر قرآن: فاتحه
قلب قرآن: یس
عروس قرآن: سوره ی الرحمن
سوره ای که دو بسم الله دارد: نمل
سوره ای که بسم الله ندارد: توبه
تعداد حزب: ۱۲۰ حزب
سوره ای که در تمام آیاتش اسم «الله» را دارد: مجادله
تعدا آیات: ۶۲۳۶ آیه
قرآن به سه قسمت تقسیم شده: وحدانیت خدا (خداشناسی) ، قصه‌ها ، احکام
سوره ای که سه بار خواندن آن حکم ختم قرآن را دارد: سوره ی اخلاص
و …

 

نکته های قرآنی از کتاب  درسنامه علوم قرآنی 

در اینجا بخشی از کتاب درسنامه علوم قرآنی نوشته حسین جوان آراسته از ص ۳۱۷ به بعد با عنوان ۷۰ نکته قرآنی

تقدیم می شود . البته ما نکات مهم را برای شما انتخاب کردیم و سعی شد که مطالب باز هم خلاصه و ساده نویسی شود تا به راحتی توسط دانش آموزان و نوجوانان قابل مطالعه و فهمیدن باشد.

 

 

در بخش های گذشته با مهم ترین مباحث تاریخ و علوم قرآنی آشنا شدیم. استاد قرآن پژوه، بهاء الدین خرمشاهی در بخشی از کتاب قرآن شناخت، ۱۰۱ نکته قرآنی را، که نوعا مرتبط با علوم قرآنی و حاوی اطلاعاتی مفید و ارزنده در زمینه آشنایی با قرآن است و در میان آنها لطایف و ظرایفی نیز مشاهده میشود، مطرح کرده است.

هفتاد نکته قرآنی

  • علومی که برای فهمیدن و فهماندن و شناخت و شناساندن هر چه عمیق تر و دقیق‌تر قرآن کریم به وجود آمده است، و در طی تاریخ اسلام و اسلام‌شناسی بر تعداد آنها هم افزوده شده است، «علوم قرآنی» نام دارد. همچنین بعضی فنون نیز مانند تجوید و ترتیل و ترجمه جزو آنهاست. برخی از عناوین این علوم و فنون قرآنی از این قرار است:

۱) تاریخ قرآن ۲) علم رسم (یعنی رسم الخطعثمانیو شیوه نوشتاری قرآن) ۳) شناخت مکی و مدنی بودن سوره‌ها ۴) علم شأن نزول /اسباب نزول ۵) علم محکم و متشابه ۶) تحدّی (مبارزه طلبی قرآن برای اینکه کسی مانند آن بیاورد و چون هیچکس نمی تواند پس قرآن معجزه الهی است)، معجزه بودن و تحریف ناپذیری قرآن ۷) تفسیر و تأویل ۸) قراءت، تجوید و ترتیل (شیوه زیبا و صحیح‌خوانی قرآن)۹) فِقه قرآن یا احکام قرآن (دستورات عملی قرآن) ۱۰) دستور زبان قرآن (اِعراب و نَحو) ۱۱) قصص (قصه‌های) قرآن ۱۲) یا واژگان شناسی قرآن (علم غریب القرآن) ۱۳) علم یا فن ترجمه قرآن

۲. قرآن کریم آخرین وحی نامۀ الهی در ادیان توحیدی و ابراهیمی، و کتاب مقدس اسلام است که به عین الفاظ، وحیانی (وحی شده) است و بدون هیچ کم و کاستی، با دقیق‌ترین جمع و تدوینی که در تاریخ کتب آسمانی سابقه دارد، با استفاده از نسخه‌ای که در زمان حیات پیامبر (ص) نوشته شده بوده؛ در عصر عثمان به شکل کتاب (مُصحَف) در می‌آید و این واقعه در فاصله بین یازده هجری وفات پیامبر و سی هجری، که هنوز پنج سال از خلافت عثمان باقی بوده است، انجام می گیرد.

٣. مصاحف (کتاب‌های) امام، همان مصاحف عثمانی است و تعداد آنها پنج یا شش نسخه بوده است که به مراکز بزرگ جهان اسلام همراه با یک حافظ قرآن شناس فرستاده شده است

نسخه ای به مکه، نسخه‌ای به مدینه، نسخه ای به بصره، نسخه ای به کوفه، نسخه ای به بحرین، نسخه ای به شام (سوره کنونی).

٢. مصاحف امام یا عثمانی قرنها باقی بوده است. چنانکه سه جهانگرد نامدار جهان اسلام، یعنی ابن جبیر (م ۶۱۴ق.) و یاقوت (م ۶۲۶ق.) و ابن بطوطه (م ۷۷۹ ق.) هر سه در عصر خویش از مصحف عثمانی محفوظ در جامع کبیر دمشق – که مورد احترام فوق العاده مردم و مرجع زیارت آنان بوده است . دیدن کرده‌اند. اما بدبختانه این نسخه در آتش سوزی سال ۱۳۱۰ ق. از میان رفته است. گفته می‌شود یکی از مصاحف امام (عثمانی) هم اکنون در دارالکتب المصریه در قاهره محفوظ است و در ابعاد بزرگ‌تر از رحلی (فی المثل به اندازه روزنامه اطلاعات، یا کیهان) و اخیرا هم به دست خبرگان فنمَرِمَّت (تعمیر) و اصلاح شده است.

۵. قریب دو ثلث (نزدیک به دو سوم) قرآن در مکه، و کمی بیش از یک ثلث (یک سوم) آن در مدینه نازل شده است (تاریخ قرآن رامیار، ص ۲۶۳). تعداد آیات مکی ۴۴۶۸ آیه است و تعداد آیات مدنی ۱۷۶۸ آیه ( فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم، ج ۱، ص ۳۹).

۸. قرآن کریم دو نزول دارد (دوبار نازل شده است): یکی دفعی و یکباره، یکی (دومی) تدریجی و ۲۳ ساله. بار اول قرآن بتمامه (کلایکجا) در «لیله القدر)) به صورت «جمله واحده» (یکبارگی) از لوح محفوظ به بیت العزه یا بیت المعمور (در آسمان چهارم) نازل شده، و سپس نجوما یا منجما یعنی بخش بخش و به تفاریق در طول مدت ۲۳ سال به تفصیل نزول یافته است (بحارالانوار، ج۱۸، ص ۲۵۳ و ۲۵۴). نظر ملامحسن فیض کاشانی درباره دو نزول قرآن کریم چنین است: «نزول اول نزول ] معنای قرآن به قلب پیامبر است … سپس در طول بیست و سه سال هر بار که جبرئیل بر او ظاهر شده و وحی آورده و الفاظ آن را بر حضرت می خوانده است، بخش بخش از باطن قلب او به ظاهر زبانش نزول می یافته است» (مقدمه نهم از تفسیر صافی).

۹.کاتبان (نویسندگان) وحی را تا چهل نفر از صحابه با سواد هم شمرده اند که ده تن از آنان عبارتند از: ۱-۴. خلفای چهارگانه ۵. ابی بن کعب ۶. زید بن ثابت ۷. طلحه ۸. زبیر ۹. سعدبن ابی وقاص ۱۰. سالم مولی ابی حذیفه.

۱۰. ده تن از حافظان اولیه قرآن کریم از میان صحابه پیامبر به عبارتند از: ۱. علی بن ابی طالب ع ۲. عثمان ۳. ابن مسعود ۴. ابی بن کعب ۵. زید بن ثابت ۶. ابوالدرداء ۷. سالم مولی ابی حذیفه ۸. معاذ بن جبل ۹. ابو زید ۱۰. تمیم الدار.

۱۱. زید بن ثابت که در عهد عثمان سر پرست هیئت (گروه) تدوین و جمع و کتابت نهاییقرآن و تشکیل مصحف امام (مصاحف عثمانی) شد، هم کاتب وحی بود، هم حافظ قرآن، و هم در عهد ابوبکر و به فرمان او بر مبنای وحی مکتوب ولی پراکنده بازمانده از حضرت رسول، مصحفی کامل فراهم کرده بود که نزد عمر و سپس دختر او حفصه امانت بود، و در عهد عثمان آن را مبنای کار قرار دادند.

۱۲. قرآن کریم دارای سی جزء است (سی پاره)، که هر جزء با جزء دیگر از نظر طول برابر است.

۱۳. هر جزء از اجزای سیگانه قرآن، چهار یا دو حزب و کل قرآن ۱۲۰ یا شصت حزب است. شاید این تقسیم بندی نیز برای تسهیل(راحت شدن)قراءت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد.

۱۶. تعداد آیات قرآن بر طبق اصح (صحیح ترین) روایات (نقل قول‌ها) ۶۲۳۶ فقره است.

۱۹. سبع طُوَل یا طوال، عبارت است از: هفت سوره (بزرگ قرآن) از بقره تا توبه، منهایسوره انفال.

۲۷. کوتاه‌ترین آیه قرآن از میان حروف مقطعه، «طه» (که به صورت طاها تلفظ می شود در آغاز سوره طه، سوره بیستم است، هم چنین «یس» (که به صورت یاسین تلفظ میشود) در آغاز سوره یس، سوره سی و ششم قرآن. باید توجه داشت که«ق»[= قاف] در آغاز سوره «ق»، و «ن» [= نون] در آغاز سورۂ قلم، دارای عدد مستقل نیستند؛ یعنی آیه واحدی شمرده نشده اند. از حروف مقطعه یا فواتح سور (آغازگر سوره ها) گذشته کوتاه ترین آیه قرآن مجید «مُدهامّتان» است (سوره الرحمن، آیه ۶۴) که معنای آن «دو برگ یا باغ سبز سیه تاب» است. و بلندترین آیه، آیه تداین [= دَین = مداینه ] (مربوط به لزوم (لازم بودن) کتابت (نوشتن) سند برای وام) است (سورۂ بقره، آیه ۲۸۲) که در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه درست یک صفحه پانزده سطری را در برگرفته است (ص ۴۸). هم چنین بلند ترین سوره قرآن، سورۂ بقره است (در مصحف به کتابت عثمان طه ۴۸ صفحه است) و کوتاه ترین سوره، سورۂ کوثر است که طول آن فقط یک سطر و نیم است.

۳۱. دو آیه در قرآن کریم هست که صنعت قلب مستوی یا عکس کامل دارد. یعنی از هردو سو یکسان خوانده می شود: ۱) «کل فی فلک» (یس، ۴۰) ۲) و «رَبَّکَ فَکَبِّر» (مدثر، ۳).

۳۲. وسط قرآن مجید، یعنی آنجا که درست به نصف تقسیم می گردد در کلمه وَ لیَتَلَطَّف» (سوره کهف، ۱۹) است.

۳۴. مفصل‌ترین ترجیع‌بند قرآن در سوره الرحمن است که ۳۱ بار آیه «فبای آلاء ربکما تکذبان» (پس کدامین نعمت پروردگارتان را انکار می کنید؟) تکرار شده است. ربکما» یعنی پروردگار شما دو تن، انس و جن. رسم است که هنگام خواندن این آیه باید گفت: «لا بشیء من آلائک ربنا نکذّب» یا «ولا بشیء من نعمک ربنا نکذب، فلک الحمد پروردگارا، به هیچ چیز از نعمت های تو انکار نداریم، پس سپاس تو را).

۳۷. آیات سجده اعم از واجب و مستحب پانزده آیه است، که از آن میان چهار آیه سجده واجب دارد که باید (واجب است) به هنگام خواندن یا شنیدن آنها سجده کرد و سوره هایی را که این چهار آیه در آن هست «عزایم» نامند و این چهار سوره عبارتند از: سجده، فصلت، نجم، علق.

 

معجزه بودن و تحریف ناپذیری قرآن

۲. عدم تحریف قرآن. توضیح این مطلب بسیار مهم است و دنباله بحث قبلی است و تکمیل کننده آن.

 

هدف نزول قرآن

۳. هدف نزول قرآن که همان تربیت مردم است (آیه ۲ سوره ابراهیم و دیگر آیات قرآن مثل سوره اسراء و…) و نشان دادن این مطلب که در وهله اول قرآن جامعه مورد نزول را تربیت کرد. برای این قسمت بهتر است از شواهد تاریخی و مقایسه بین قبل از نزول و بعد از نزول قرآن اشاره کرد. برخی از خطبه های نهج البلاغه که به این تاثیر اشاره می‏کند. و بحث قبول اسلام توسط مردم ایران و بسیاری از کشورهایی که با لشکر اسلام جنگیدند که خود نشانه ای از فرهنگ غنی اسلام در بین سربازان اسلام بود که مردم با دیدن آن با آغوش باز به اسلام می‏گرویدند.

 

قرآن کتابی جهانی است

۴. جهانی بودن تعلیمات قرآن. با اشاره به آیات متعدد که پیامبر برای همه مردم آمد و نه فقط عربها (کافه للناس، نذیرا للبشر، نذیرا للعالمین و …) و نشان دادن شواهدی که تعالیم قرآن مخصوص عربها و مخصوص زمان خود نبود تا شبهه مهم اختصاص قرآن به زمان و مکان نزول که از جانب روشنفکرنماها درحال ترویج است از بین برود. در این مسیر باید به این سوال هم جواب داد که اگر قرآن جهانی است چرا نام اشخاص و اقوام و مشکلات شخصی و گروهی و فرهنگی زمان نزول در آن مطرح شده. اجمالش این است که قرآن کتاب قانون کلی و اساسی نیست. بلکه بصورت حل مساله قانون کلی را یاد می‏دهد. این شیوه بهترین روش است. بجای لیست کردن قوانین کلی، یک جامعه هدف را (که پست‌ترین و بی‏فرهنگ ترین جامعه بوده انتخاب) و تمام مشکلات آن‏ها را حل کرده و عملا نشان داده که می‏توان مشکلات را به این صورت حل کرد. ضمن این که قوانین کلی را هم ضمن حل این مسائل گوشزد می‏کند. بحث نکات تربیتی که در جزوه شما آمده می‏تواند پایان مناسبی برای این فصل باشد، البته پس از تکمیل و با توجه به جامعه هدف یعنی نوجوانان. بحث فضیلت سوره‏ها را هم ضمن همین بحث و در انتهای این بحث می‏توان شاهد برای تربیتی بودن قرآن شمرد. یعنی بصورت یک شاهد و نه فصل مستقل. که یکی از دلائل تربیتی بودن قرآن برای همه این است که در روایاتی به خواندن سوره‏های قرآن تشویق شده و ثمراتی برای آن برای خواننده شمرده شده که با توجه به متن سوره می‏توان به این نتیجه رسید که در اثر خواندن سوره، و توجه به معانی و مفاهیم و عمل به آن‏ها، خواننده به مقامی می‏رسد که در روایت آمده است. بعد بعنوان مثال می‏توان چند سوره را مثال زد.

قصص قرآنی

۵. قصص قرآنی. این بحث هم جذاب است و هم بحث تربیتی بودن قرآن را خیلی خوب جا می‏اندازد. مخصوصا با ذکر این نکته که قرآن که حدود ۲۰۰ قصه کوتاه و بلند دارد، کتاب قصه گویی نیست. بلکه در مسیر تربیت و حل مسائل جامعه هدف، هرجا نیاز بوده به تناسب مقداری از سرگذشت اقوام و پیامبران را نقل کرده. بعد از این بحث می‏توان به برخی از قصه‏ها پرداخت و هدف از ذکر این قصه‏ها را هم گفت تا هم قصه گفته باشیم و هم به هدف قصه‏ قرآنی که همان تاثیر تربیتی است برسیم. در این راه می‏توان از تفسیر نور استاد قرائتی بسیار استفاده کرد.

 

۶. قصص (قصه های) انبیا بیشتر در سوره های مکی (که در مکه نازل شده اند) بیان شده است.

۳۹- در قرآن کریم از ۲۵ تن از انبیای عظام الهی نام برده شده است و شرح مفصل یا کوتاه دعوت آنان قوم خود را به توحید و نیکوکاری آمده است. این پیامبران عبارتند از : ۱. آدم علیه السلام؟ ۲. ابراهیم علیه السلام ؟ ۳. ادریس علیهالسلام ۴. اسحاق علیهالسلام * ۵. اسرائیل [=یعقوب ] ع. اسماعیل علیهالسلام ۷. الیاس علیهالسلام ۸. الیسع علیهالسلام ۹. ایوب علیهالسلام ۱۰. داود علیهالسلام ۱۱. ذوالکفل علیهالسلام ۱۲. زکریا علیهالسلام ۱۳. سلیمان علیهالسلام ۱۴. شعیب علیهالسلام ۱۵. صالح علیهالسلام ۱۶. عیسی علیهالسلام ۱۷. لوط علیهالسلام ۱۸. محمد علیهالسلام ۱۹. موسی علیهالسلام ۲۰. نوح علیهالسلام ۲۱. هارون علیهالسلام ۲۲. هود علیهالسلام ۲۳. یحیی علیهالسلام ۲۴. یوسف علیهالسلام ۲۵. یونس علیهالسلام.

۴۰. اعلام قرآن، یعنی شناخت و معرفی صاحبان نام های خاص در قرآن کریم که این نام های خاص۱۰) گاه شامل رجال است؛ مانند ذوالقرنین یا شعیب یا ابراهیم. ۲) گاه شامل نساء است؛ مانند مریم و زنان بعضی انبیا یا زلیخا که تحت عنوان امرأه العزیز همسر عزیز مصر از او نام برده شده است. ۳) گاه شامل اماکن جغرافیایی است؛ نظیر مصر، مدین، مکه و مدینه. ۲) گاه شامل غزوات است؛ مانند بدر، احد (از احد بالصراحه نام برده نشده است) یا حنین. ۵) گاه شامل اقوام است؛ مانند عرب، عاد، یأجوج و مأجوج. ۶) گاه شامل نامفرشتگان است؛ مانند جبرئیل، میکائیل، ملک الموت، مالک دوزخ، هاروت و ماروت۷) گاه شامل آلهه کفر وبتان است؛ مانند عزی، لات، منات، ود، سواع، یعوق. ۸) گاه شامل ائمه الکفر است؛ مانند فرعون، سامری، قارون. ۹) گاه شامل موجودات غیبی اخروی است؛ مانند بهشت، جهنم، سلسبیل، کوثر. ۱۰) گاه شامل کتب آسمانی است: زبور، تورات، انجیل و قرآن.

 

 

 

 شأن نزول /اسباب نزول آیات مهم

 

 

تفسیر و تأویل (برخی آیات مهم)

 

۵۵ . اولین مفسر قرآن حضرت رسول هستند و نمونه ای از تفسیرهای ایشان، با ترتیب سوره به سوره در کتاب اتقان سیوطی نقل شده است. نیز بسیاری از احادیث از ایشان نقل شده است که روشنگر آیات قرآنی است و احادیث تفسیری نام دارد.

۵۶. پس از رسول الله بزرگ ترین قرآن شناس و مفسر جامعه اسلامی در صدر اسلام، حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام است که سوگند یاد فرموده است که اگر بخواهم تفسیر سوره حمد را در حدی که هفتاد بار شتر باشد، بیان میدارم. هم چنین ایشان از حافظان قرآن و کاتبان وحی بوده است و مصحف خود را در فاصله ای کمتر از یک هفته پس از وفات رسول الله صلی الله علیه وآله جمع کرد. ولی چون دارای توضیحات و اضافات تفسیری بود و فی المثل نام منافقان را که در قرآن با اشاره و بدون نام آمده است، بالصراحه (دقیق و صریح و بی پرده) معلوم می کرد و نظایر این، آن جمع و تدوین را که بر حسب نزول بود از ایشان نپذیرفتند.

۵۷. پس از حضرت رسول و حضرت علی بزرگ ترین قرآن شناس جامعه صدر اسلامی ابن عباس (عبدالله بن عباس) صحابی گرانقدر و شاگرد حضرت علی بوده است که اقوال تفسیری او که در دل تفسیر طبری آمده بوده است، به صورت مستقل جمع شده و به کوشش فیروزآبادی صاحب قاموس تحت عنوان تنویر المقباس فی تفسیر ابن عباس مدون گردیده و در عصر جدید انتشار یافته است.

۵۹. مهم ترین تفسیر قدیم جهان اسلام تفسیر طبری مورخ و محدث بزرگ ایرانی است (متوفی ۳۱۰ ق.) که به جامع البیان معروف است و در سی مجلد به طبع رسیده (چاپ شده) است.این تفسیر قدیمی ترین و مهم ترین تفسیر نقلی یا مأثور جهان اسلام هم شمرده می شود.

۶۵. جامع ترین تفسیر قدیمی شیعه امامیه مجمع البیان در ده مجلد اثر ابوعلى امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ ق.) به عربی است که به فارسی هم ترجمه شده است.

ا ۶۶ . مهم ترین تفسیر شیعه در قرن چهاردهم هجری تفسیر المیزان، اثر شادروان علامه طباطبائی (م ۱۳۶۱ ش .) است در بیست جلد به عربی که به فارسی هم ترجمه شده است.

۶۸. «اعجاز عددی قرآن کریم» یکی از رشته های قرآن پژوهی جدید است که مقصود آن، نشان دادن نظم اعجاز گونه ریاضی قرآن کریم است. نخستین کسی که این مسأله را پیش کشید و حیرت و اعجاب جهانیان را برانگیخت، دکتر رشاد خلیفه مصری الاصل و استاد کامپیوتر در دانشگاه های امریکا بود که فرضیه عدد نوزده را پیش کشید که بسم الله الرحمن الرحیم، نوزده حرف است و کلمه «اسم» نوزده بار در قرآن آمده است، و کلمه جلاله (الله) ۲۶۹۸ بار که مضربی از نوزده است؛ یعنی ۱۹۷۱۴۲؛ و «الرحمن» ۵۷بار (۳۷۱۹)، و «الرحیم» ۱۱۴ بار (۱۹۶۶) در قرآن به کار رفته است. اما نظریه او از دو جهت غوغا به بار آورد: یکی آنکه عدد نوزده در قرآن شماره نگهبانان جهنم هم هست (علیها تسعه عشر). این اشکالی به بار نمی آورد، ولی عدد نوزده عدد مقدس بابیان و بهاییان است؛ یعنی «حروف حی» یا اصحاب نزدیک باب است، لذا مسلمانان از این نظریه بر آشفتند و آشوب های بعد در نهایت به ترور یا قتل رشاد خلیفه انجامید. اشکال دیگر نظریه او این بود که تا حدودی «حساب سازی» در آن مشاهده شد. از جمله یکی از بزرگ ترین قرآن پژوهان ایران، آقای دکتر محمود روحانی، که صاحب یکی از دقیق ترین فرهنگ ها و فهرست های آماری قرآن است (به نام فرهنگی آماری کلمات قرآن کریم/ المعجم الاحصائی لألفاظ القرآن الکریم، ۳ مجلد، طبع مشهد، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوی)، بررسی جدید و دقیقی درباره آمار کلمه جلاله (الله) در قرآن انجام داده و از نظریه دکتر رشاد خلیفه هم باخبر بوده است و با قاطعیت تمام آمار این کلمه را ۲۶۹۹ نشان میدهد که با آمار رشاد خلیفه یک عدد اختلاف، و با المعجم المفهرس معروف محمد فؤاد عبدالباقی دو عدد اختلاف دارد.

 

 

فِقه قرآن یا احکام قرآن (دستورات مهم قرآن)

۶- فقه یا احکام قرآن، بیشتر در سوره های مدنی (مدینه ای) است.

واژگان شناسی قرآن

 

علم یا فن ترجمه قرآن

 

قواعد روخوانی قرآن

 

قراءت، تجوید و ترتیل (شیوه زیبا و صحیح‌خوانی قرآن

 

دستور زبان قرآن (اِعراب و نَحو)

با توجه به اینکه درس عربی برای دانش آموزان پیش بینی شده است و از طرفی مباحث آن بسیار زیاد است لذا در اینجا مطرح نمی شود وباید در درس عربی به طور مبسوط بررسی شود

 

 

 اطلاعات و نکاتی از قرآن

 

 

 

ردیف

عنوان

جواب

۱

کدام سوره، خلاصه قرآن است؟

سوره حمد

۲

سوره ای که دوبار نازل شده است

سوره حمد

۳

سوره ای که خواندن آن معادل خواندن دوسوم قرآن است

سوره حمد

۴

سوره ای که خواندن آن معادل خواندن یک سوم قرآن است

سوره توحید و کافرون

۵

سوره ای که یکسال خواندن آن توفیق زیارت خانه خدا را نصیب می کند

سوره نبأ

۶

آیه ای که برای بیدار شدن از خواب در ساعت مدنظر خوانده می شود

آیه آخر سوره کهف

۷

آیه ای که برای دیده نشدن از نگاه دشمن خوانده می شود

(آیه ۹ سوره یس) و جعلنا من بین ایدیهم سدا و من خلفهم سدا فاغشیناهم فهم لا یبصرن

۸

سوره هایی که برای جلوگیری از شر جن و انس و چشم زخم و .. خوانده  می شود

چهار قل (توحید، ناس، فلق، کافرون)

۹

آیه ای که برای جلوگیری از شر جن و انس و چشم زخم و .. خوانده  می شود

آیت الکرسی (آیات ۲۵۵ تا ۲۵۷ سوره بقره)

۱۰

آیه ای که برای جلوگیری از چشم زخم خوانده  می شود

وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ «51» وَ ما هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ «52» (دو آیه آخر سوره قلم)

۱۱

سوره ای که خواندن آن باعث افزایش روزی می شود

سوره واقعه

۱۲

سوره ای که خواندن آن باعث خودسازی می شود

سوره نجم

۱۳

سوره هایی که آیات سجده واجبه قرآن در آنها هست

سور نجم، فصلت، علق، سجده

۱۴

سوره ای که خواندن آن مانند دیدن پیامبر اکرم (ص) است

سوره انشراح

۱۵

آیه ای که به موضوع خمس و راه مصرف آن پرداخته،

آیه ۴۱ سوره انفال/۸  وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‌ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‌ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیر

۱۶

آیه حجاب کدام است

به آیه ۳۱ سوره نور/۲۴ که پوشش زنان را مطرح مى‌کند، «آیه حجاب» می گویند

۱۷

 عروس قران

سوره الرحمن

۱۸

بزرگترین سوره

سوره بقره

۱۹

بزرگترین ایه

 بقره ۲۸۲

۲۰

کلمه وسط قران

ولیتلطف کهف ۱۹

۲۱

بزرگترین کلمه قران

فاسقیناکموه حجر ۲۲

۲۲

اولین سوره که نازل شد

علق تعداد سوره های قران

۲۳

تعداد حزب قران

۱۲۰

۲۴

تعداد حروف قران

۳۲۳۶۷۱

۲۵

تعداد بسم الله الرحمن الرحیم قران

۱۱۴

۲۶

سجده های مستحب قران

۱۱ آیه

۲۷

سوره ای فاقد حرف (ف)

سوره حمد

۲۸

سوره که همه آیاتش الله دارد

مجادله

۲۹

قلب قران

سوره یس

۳۰

کوچکترین سوره

سوره کوثر

۳۱

کوچکترین ایه

طه

۳۲

حرف وسط قران

تا

۳۳

اخرین سوره که نازل شد

نصر

۳۴

تعداد جز قران

۳۰

۳۵

تعداد کلمات قران

۷۷۴۳۷

۳۶

تعداد آیات قران

۶۲۳۶

۳۷

تعداد حروف مقطعه

۷۱در آغاز ۲۹ سوره

۳۸

مهمترین آیه قران

آیه الکرسی

۳۹

سوره ای فاقد حرف (م)

کوثر

۴۰

عدالت آمیزترین آیه

ان الله یامر بالعدل و الاحسان

۴۱

ترس آورترین آیه

فمن یعمل مثقال ذره شرا یره

۴۲

سوره ای که بسم الله الرحمن الرحیم ندارد

سوره توبه

۴۳

سوره ای که دو تا بسم الله الرحمن الرحیم ندارد

سوره نمل

۴۴

کدام سوره را برای شفای مریض می خوانند

۷۰ یا ۱۰۰۰ بار سوره توحید

۴۵

کدام آیه را برای شفای مریض می خوانند

أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ  (آیه ۶۲ سوره نمل)

۴۶

کدام آیه را برای گرفتن حاجت بخوانیم

رسول اکرم (ص) فرمودند: هرگاه برای حاجتت از خانه ی خود بیرون آمدی آیه الکرسی را بخوان که حاجتت به خواست خدا برآورده گردد.

 

 

 

 

 

 

 آیات با عنوان های خاص (موضوعات خاص)

 

آیات با عناوین خاص

ردیف

عنوان آیه

سوره

آیه یا آیات

توضیح آیه

۱

آیه‌الکرسی

«اللّهُلاَإِلهَإِلاّهُوالحَىُّالقَیّومُلاَ‌تَأخُذهُسِنهٌولاَنَومٌلَهُمَافِى‌السّموتِو‌مَا‌فِى‌الأَرضِمَنذَاالَّذِىیَشفَعُعِندَهُإِلاّبِإذنِهِیَعلَمُمَابَینَأَیدِیهِمومَاخَلفَهُمولاَیُحِیطُونَبِشىءمِنعِلمهِإِلاّبِماشاءَوَسِعَکُرسِیُّهُالسَموتِوالأَرضَوَلایوُدهُحِفظُهمَاوهُوالعَلىُّالعَظیمُ»اللهخداییاستکههیچخداییجزاونیستزندهوپایندهاستنهخواب،سبکاورافرامیگیردونهخوابسنگینازآناوستهرچهدرآسمانهاوزمیناستچهکسیجزبهاذناودرنزداوشفاعتکند؟آنچهراکهپیشرووآنچهراکهپشتسرشاناستمیداندوبهعلماوجزآنچهخودخواهد،احاطهنتوانندیافتکرسیاوآسمانهاوزمینرادربردارد. نگهداریآنهابراودشوارنیستاوبلندپایهوبزرگاست

سوره بقره

آیات

۲۵۵ تا ۲۵۷

جامعیت آیه‌الکرسى در ترسیم رابطه خداوند با آفریدگانش به ویژه انسان، موجب امتیاز این آیه بر دیگر آیات شده و مفسران را واداشته تا با اهتمامى ویژه به شرح آن بپردازند یا در این باره تألیفات مستقلّى ارائه کنند.[۳]درباره فضیلت این آیه و فواید و آثار و نیز قرائت دائم آن، روایات فراوانى از پیامبر و امامان معصوم نقل شده است[۴]که به صدور همه آن‌ها از معصوم اطمینان نداریم و حتى برخى از آن‌ها ضعیف شمرده شده‌اند؛ (به طور مثال در روایتى که ابوموسى اشعرى از پیامبر نقل کرده، آمده است: خداوند به موسى وحىکرد که اگر کسى بعد از هر نماز واجب آیه‌الکرسى را بخواند، قلب شاکران، لسان ذاکران، ثواب پیامبرانو اعمال صالحان را براى او قرار مى‌دهد و جز پیامبر یا صدیق یا بنده مؤمن خدا یا کسى که مى‌خواهد در راه خدا کشته شود، بر آن مواظبت نمى‌کند)؛[۵]اما فراوانى آن‌ها و نقل در کتاب‌هاى معتبر حدیثى شیعهو اهل سنت و نیز سازگارى بخش فراوانى از آن‌ها با مضامین بلند آیه به ما اطمینان مى‌بخشد که دست‌کم، بخشى از این روایات به طور قطع از معصوم صادر شده است و همین امر موجب مى‌شود تا در برابر آن‌چه ضعیف است و به صدور آن اطمینان نداریم با مسامحه عمل کنیم؛ به ویژه با توجه به روایتى صحیح که این آیه را مشتمل بر اسم اعظم خداوند مى‌داند که هرگاه خداوند با آن اسم خوانده شود، هر دعایى را مستجاب مى‌کند.[۶]

۲

آیه اخوت

«إِنَّمَاالمُؤمِنونَإِخوَهٌفَأَصلِحوابَینَأخوَیکُموَاتَّقوااللَّهَلَعلّکُمتُرحَمون»

هرآینهمؤمنانبرادرانندمیانبرادرانتانآشتیبیفکنیدوازخدابترسید،باشدکهبرشمارحمتآرد

سوره حجرات آیه: ۱۰

آیه ۱۰ سوره حجرات/ ۴۹ را «آیه اخوّت» نامیده اند؛زیرا مؤمنان را برادر دینى یکدیگر دانسته و به ایجاد صلح و سازش میان آنان سفارش کرده است. به نقل ابن عباس، پیغمبر صلى الله علیه و آله در پى نزول این آیه، بین مسلمانان به قدر منزلتشان پیوند برادرى برقرار ساخت. ابوبکر را با عمر، عثمان را با عبدالرحمن و…؛ آنگاه على علیه‌السلام را برادر خود قرار داد و فرمود: تو برادر منى و من برادر تو هستم.[۲]

۳

آیه استعاذه

فَإِذَاقَرَأْتَالْقُرْآنَفَاسْتَعِذْبِاللّهِمِنَالشَّیْطَانِالرَّجِیمِ»؛پسچونقرآنمی‌خوانیازشیطانمطرودبهخداپناهبر.

سوره نحل

۹۸

دربارهپناهبردنبهخداازشرشیطاناست. 'استعاذه' بهمعنای 'پناهخواستن' وعبارتآنایناست: 'أعوذباللهمنالشیطانالرجیم'.استعاذهبنابرنصقرآن،پیشازقرائتقرآنکریمتوصیهشدهوگفتنآنپیشازشروعقرائتنمازنیزسنتپیامبراکرمصلیاللهعلیهوآلهبودهاست. شیخطوسیگفتهاست: مخاطباینآیه،پیامبرصلیاللهعلیهوآلهولیمرادشجمیع (همه)مکلفاناستکههرگاهخواستندقرآنبخوانندبهخداوندپناهببرند.

۴

آیه اکمال

سوره مائده

۳

 

۵

آیه انذار

«وَأَنذِرْعَشِیرَتَکَالْأَقْرَبِینَ» [۱]

وخویشاننزدیکترابیمده.

سوره شعراء۲۱۴

آیهانذارآیه ۲۱۴ سورهشعراءمی‌باشدکهبهموجبآنپیامبرماموربهانذارخویشاننزدیکخودگردیدودرجریانانجامایندستورکهپیامبرآنرادریکمهمانیکهترتیبداداجرانمود،امیرالمومنینعلیه‌السلامرابهعنوانوزیروجانشینخودتعییننمود.

۶

آیهاولی الامر

یَاأَیُّهَاالَّذِینَآمَنُواأَطِیعُوااللَّهَوَأَطِیعُواالرَّسُولَوَأُولِیالْأَمْرِمِنْکُمْۖفَإِنْتَنَازَعْتُمْفِیشَیْءٍفَرُدُّوهُإِلَىاللَّهِوَالرَّسُولِإِنْکُنْتُمْتُؤْمِنُونَبِاللَّهِوَالْیَوْمِالْآخِرِۚذَٰلِکَخَیْرٌوَأَحْسَنُتَأْوِیلًا

اایکسانیکهایمانآوردهاید،ازخدااطاعتکنیدوازرسولوالوالامرخویشفرمانبریدوچوندرامریاختلافکردید. اگربهخداوروزقیامتایمانداریدبهخداوپیامبررجوعکنیددراینخیرشماستوسرانجامیبهتردارد.

۵۹ سوره نساء

به آیه ۵۹ سوره نساء/ ۴ «آیه اطاعت» نام داده اند؛[۱]زیرا مؤمنان را به اطاعت از خدا، پیامبر صلى الله علیه و آله و اولى الأمر فرمان داده است:

شیخ طوسىمى گوید: اطاعت در این آیه مطلق است و فقط اطاعت از معصوم و کسى که از گناه مصون باشد، به طور مطلق روا است؛ بنابراین، مقصود از اولى الأمر باید معصوم باشد تا اطاعت او به طور مطلق روا باشد. وى همچنین آورده است: عالمان امامیه اتفاق دارند در این که مقصود از اولى الأمر، امامان از آل محمدند.

بسیارى از روایات شیعه، «اولى الأمر» را به امامان معصوم علیهم‌السلام تفسیر کرده است.[۲]در برخى روایات اهل سنت نیز به على علیه‌السلام[۳]و در برخى به على و حسن و حسین علیهم‌السلام تفسیر شده است.[۴]

۷

آیهبَعث

«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ»

آیا پنداشته اید که شما را بیهوده آفریده ایم و شما به نزد ما بازگردانده نمى شوید؟

۱۱۵سوره مومنون

(آیه دال بر هدفدار بودن خلقت انسان) آیه ۱۱۵ سوره مومنونرا آیه "عبث " و نیز آیه "بعث" مى گویند.

وجه نامگذارى آن به کار رفتن کلمه "عبث" و دلالت این آیه بر بعث و قیامت است.

آیه شریفه بر این دلالت دارد که افعال الهى معلل به غرض است؛ یعنى افعال الهى از روى حکمتو مصلحتى که به بندگان بازمى گردد، صورت مى گیرد؛ زیرا ذات خداوند سبحان غنى بالذات است به این ترتیب که: یکى از افعال الهی، خلقت این عالم است و اگر چنانچه بدون غرض بود، عبث و لغو پیش مى آمد و این عمل قبیح و صدور قبیح از حق تعالى محال است.

و نیز بر قیامت و معاددلالت دارد؛ زیرا اگر معاد و بعثى در کار نباشد، زندگى دنیا عبث و بیهوده خواهد بود؛ چون زندگى این جهان با تمام مشکلاتى که دارد و با این همه تشکیلات و مقدماتى که خدا براى آن چیده، اگر صرفاً براى همین چند روز باشد پوچ و بى معنا خواهد بود.

این آیه همچنین بر عدل الهى و تنزیه خداوند از فعل قبیح دلالت دارد.

۸

آیه تبلیغ

یَاأَیُّهَاالرَّسُولُبَلِّغْمَاأُنزِلَإِلَیْکَمِنرَّبِّکَوَإِنلَّمْتَفْعَلْفَمَابَلَّغْتَرِسَالَتَهُوَاللّهُیَعْصِمُکَمِنَالنَّاسِإِنَّاللّهَلاَیَهْدِیالْقَوْمَالْکَافِرِینَ»

اىفرستادهماآنچهراازناحیهپروردگاربهتونازلشدهبرسانواگرنکنى (نرسانى) اصلاپیغامپروردگاررانرساندىوخداتورااز (شر) مردمنگهمىداردزیراخداکافرانراهدایتنمىفرماید (بهمقاصدشاننمىرساند).

۶۷سوره مائده

این آیه یکی از سه آیه‌ای است که مستقیماً در رابطه با واقعه غدیر بر پیامبر نازل گردیده است. منابع شیعهو همچنین روایاتی که در بسیاری از منابع اهل سنت[۱]نقل گردیده تصریح دارند پیامی که پیامبر به موجب این آیه مامور به ابلاغ آن گردید ولایت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام بوده است.

۹

آیه تداین

«یَاأَیُّهَاالَّذِینَآمَنُواْإِذَاتَدَایَنتُمبِدَیْنٍإِلَىأَجَلٍمُّسَمًّىفَاکْتُبُوهُوَلْیَکْتُببَّیْنَکُمْکَاتِبٌبِالْعَدْلِ…».

۲۸۲سوره بقره

 

برمشروعیّتوبعضىآدابدین،مانندنوشتنمقداردینوگرفتنشاهدبرآندلالتدارد.

۱۰

آیه تسمیه

بسم الله الرحمن الرحیم

در آغاز تمامی سوره‌ها به جز سوره توبه

«آیه تسمیه»[۱]یا بَسمله مى‌گویند.[۲]

در ‌آغاز همه سُوره‌هاى قرآنبه جز توبه، «بِسمِ‌اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» آمده است و در آیه‌ 30 سوره نمل/۲۷ افزون بر آغاز سوره، در شروع نامه سلیمان تکرار شده است و همین «بِسمِ‌اللّهِ…» به اتفاق شیعه و سنى، جزو سوره بشمار مى‌آید.[۳]

امامیه (شیعیان) بر اساس روایات اتفاق دارند که «بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ» در آغاز ‌سوره‌ها به جز سوره توبه/ ۹ آیه‌اى از همان سوره شمرده مى‌شود و هر کس آن را در نماز ترک ‌کند، نمازش باطل است.[۴]

۱۱

آیهتطهیر

«…انَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا»

۳۳ سوره احزاب

آیه تطهیر صرف نظر از اینکه در شأن چه کسانی نازل شده باشد گویای فضیلتی بی نظیر برای آن افراد است. به همین جهت مجادله‌هاى کلامى فراوانى پیرامون این آیه شریفه در گرفته است. شیعهبا استناد به متن آیه و نیز روایات شأن نزول برخی از اصول بنیادین مذهب تشیع مانند امامتو عصمتاهل بیتعلیهم‌السلام را استوارتر ساخته و در مقابل اهل سنت با مناقشه در تفسیر آیه سعی در بی اثر نمودن تفسیر شیعی از این آیه نموده اند.امامان شیعه همواره به این آیه مباهات کرده و آن را دلیل حقانیت خود می دانستند. امام امیرالمومنین(ع) در روز شورابا توجه به این آیه فرمود: «شما را به خدا قسم می ‌دهم، آیا در میان شما کسی هست که آیه تطهیر درباره او نازل شده باشد؟؛ آن هنگام که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم من و فاطمه و حسن و حسین را زیر عبای خیبری گردآورد و گفت: خدایا! این‌ ها اهل بیت من هستند، پس رجس و پلیدی را از ایشان دور کن و پاک و مطهرشان گردان. اعضای شورا همگی جواب دادند: نه![۲]امام مجتبی(علیه ‌السلام) هم پس از پذیرش صلحو سازش تحمیلی با طاغوت شام، در سخنرانی خود در حضور معاویه ضمن برشماری فضایل و کمالات خاندان خود، به این حادثه تاریخی اشاره کرده است» [۳]

۱۲

آیه حجاب

«وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُوْلِی الْإِرْبَهِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»

سوره نور۳۱

به آیه ۳۱ سوره نور/۲۴ که پوشش زنان را مطرح مى‌کند، «آیه حجاب» مى‌گویند.[۱]در این آیه، خطاب به پیامبر صلى الله علیه و آله آمده ‌است: به زنان باایمان بگو دیدگان خود را از ‌نامحرمان فروبندند و پاکدامنى ورزند و زیورهایشان را جز آنچه آشکار است، آشکار نکنند و روسرى خود را بر گریبان خویش اندازند…‌ و ‌پاهاى خود را به گونه‌اى به زمین نکوبند تا ‌آنچه از زینتشان نهفته مى‌دارند، آشکار گردد:

گفته ‌شده: پیش از نزول این آیه، زنان روسرى‌ها را به پشت مى‌انداختند و سینه آن‌ها آشکار بود.[۲]

۱۳

آیه خمس

وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‌ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‌ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیر

و بدانید هر چیزى را که [از راه جهاد یا کسب یا هر طریق مشروعى‌] به عنوان غنیمت و فایده به دست آوردید [کم باشد یا زیاد] یک پنجم آن براى خدا و خویشان پیامبر، و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است، اگر به خدا و آنچه بر بنده‌اش روز جدا کننده حق از باطل، روز رویارویى دو گروه [مؤمن وکافر در جنگ بدر] نازل کردیم، ایمان آورده‌اید [پس آن را به عنوان حقّى واجب به خدا و رسول و دیگر نامبردگان بپردازید]؛ و خدا بر هرکارى تواناست.[۲]

۴۱ سوره انفال

آیه ۴۱ سوره انفالرا که به موضوع خمس و راه مصرف آن پرداخته، «آیه ‌خمس» نام نهاده‌اند:[۱]

 

۱۴

آیه خیرالبریه

«إِنّالّذینَءَامَنواوعَمِلواالصّلِحتِأُولئکَهُمخَیرُالبَریه»

کسانیکهایمانآوردهاندوکارهایشایستهمیکنندبهترینآفریدگانند

سوره بینه

۷

بر ‌اساس این آیه، بهترین آفریدگان خداوند کسانى هستند که ایمانآورده و اعمال ‌صالح انجام داده‌اند. در روایات فراوانى از طریق شیعهو اهل ‌سنت، خیرالبریّه امام ‌على علیه‌السلام و پیروان او تفسیر شده است.

ابن ‌عباس مى‌گوید: هنگامى که این آیه نازل شد، حضرت رسول صلى الله علیه و آله خطاب به على علیه‌السلام فرمود: مقصود، تو و شیعیانت هستید که در روز قیامتوارد عرصه محشر مى‌شوید؛ در حالى که شما از خدا راضى هستید و خدا هم از شما راضى است[۲]و دشمنانت خشمگین وارد محشر مى‌شوند.

 

۱۵

آیه ذکر یا آیه سؤال

سوره نحل و سوره انبیاء

به ترتیب سوره ۴۳ و ۷

 

۱۶

آیه سخره

«إِنَّ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِى خَلَقَ السَّموَاتِ وَالأَرْضَ فى سِتَّهِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یُغْشِى الَّیْلَ النَّهَارَ یَطْلُبُهُ حَثِیثاً والشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلاَ لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ تَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَلَمِینَ». «ادْعُوا رَبَّکُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْیَهً إِنَّهُ لاَیُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ (۵۵) وَلاَتُفْسِدُوا فِى الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِنَ الُمحْسِنِینَ».

۵۴ تا ۵۶ سوره اعراف

برخی از علما با استناد به روایتی، هفتاد بار خواندن این آیه را موجب صفاء قلب و اطمینان نفس و نفى خواطر و ازاله شک و وساوس‏ دانسته اند. [۴]

موارد استحباب خواندن آیه سخره

خواندن آیه سخره در رکعت ششم از نوافل ظهر،[۵]بر بالین محتضر (براى راحت جان دادن او،[۶]هنگام ترس از ساحر و شیطان، هنگام چموشى حیوان و عدم تمکین آن،[۷]هنگام رسیدن حاجى به عرفات [۸]و هنگام ورود به مسجد، [۹]مستحب است. [۱۰]

۱۷

آیه شِفاء

«وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَهٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إَلاَّ خَسَارًا»؛ و آنچه از قرآننازل مى کنیم که شفا و رحمت براى مؤمنان است و ستمگران را جز خسران (و زیان) نمى افزاید.

۸۲ سوره اسراء

شفا معمولاً در مقابل بیمارى ها و عیب ها و نقص ها است؛ بنابراین نخستین کارى که قرآن در وجود انسانها مى کند همان پاکسازى از انواع بیمارى هاى فکرى و اخلاقى فرد و جامعه است. قرآن نسخه شفابخشى است براى کسانى که مى خواهند با جهل، کبر، غرور، حسد، نفاق، عشق به دنیا و شهوت ها به مبارزه برخیزند و نیز براى برطرف ساختن ضعف ها و زبونى ها و ترس هاى بى دلیل و اختلاف ها و پراکندگى ها. نامگذارى قرآن به شفا سه وجه دارد: یکى آن که دلیل نبوت و صدق ادعاى پیامبر صلی الله علیه و آله مى باشد تا مردم از حیرت ضلالت به وسیله او هدایت یابند، همچون بیمار که از مرض شفا یابد. وجه دوم آن که قرآنبیان است و ادله روشن که صاحب شک و شبهه چون در آن نظر کند به علم رسد و شک او زایل گردد. وجه سوم آن که مردم به قرآن تبرک مى کنند و از آن شفاء مى طلبند.

۱۸

آیه شهادت

«شهِدَاللّهُأَنَّهُلاَإِلَـهَإِلاَّهُوَوَالْمَلاَئِکَهُوَأُوْلُواْالْعِلْمِقَآئِمَاًبِالْقِسْطِلاَإِلَـهَإِلاَّهُوَالْعَزِیزُالْحَکِیمُ»

اللهحکمکردوفرشتگانودانشمنداننیزکههیچخداییبرپایدارندهعدلجزاونیست،خداییجزاونیستکهپیروزمندوحکیماست

۱۸ سوره آل عمران

در فضیلت قرائت این آیه، روایاتى وارد شده است. انس از رسول خداصلى الله علیه و آله روایت ‌مى‌کند که هر کس‌ این ‌آیه را هنگام خواب بخواند و در پایانش بگوید: و اَنا عَلى ذلِکَ مِنَ الشّاهدین، خداى تعالى به عدد هر حرفى فرشته‌اى را مى‌آفریند تا براى او تا روز قیامتآمرزش طلبند.[۳]

و نیز بر اساس روایتى از رسول ‌خدا صلى الله علیه و آله هر که این آیه را بخواند، خداى تعالى هشت درِ بهشت را بر روى او مى‌گشاید و هفت درِ دوزخ را به رویش مى‌بندد. زبیر بن‌ عوام مى‌گوید: در شب عرفه‌اى از پیغمبر جدا نشدم تا آن‌چه را مى‌گوید، بشنوم. در آن شب پیوسته مى‌فرمود: «شَهِدَاللّهُ أَنّهُ لاَإِلهَ‌إِلاّ هُو…» تا صبح ‌شد.[۴]

۱۹

آیه صلوه

إِنَّاللَّهَوَمَلَائِکَتَهُیُصَلُّونَعَلَىالنَّبِیِّۚیَاأَیُّهَاالَّذِینَآمَنُواصَلُّواعَلَیْهِوَسَلِّمُواتَسْلِیمًا

خداوفرشتگانشبرپیامبرصلواتمیفرستندایکسانیکهایمانآوردهاید،براوصلواتفرستیدوسلامکنید،سلامینیکو

۵۶ سوره احزاب

آیه ۵۶ سوره احزاب/۳۳ که دربردارنده صلوات خدا و ملائکه بر پیامبر صلى الله علیه و آله و متضمن درخواست صلوات مؤمنان بر حضرت است، «آیه صلوات» نام دارد:[۱]

۲۰

آیهفطرت

فَأَقِمْوَجْهَکَلِلدِّینِحَنِیفًاۚفِطْرَتَاللَّهِالَّتِیفَطَرَالنَّاسَعَلَیْهَاۚلَاتَبْدِیلَلِخَلْقِاللَّهِۚذَٰلِکَالدِّینُالْقَیِّمُوَلَٰکِنَّأَکْثَرَالنَّاسِلَایَعْلَمُونَ

بهیکتاپرستیرویبهدینآورفطرتیاستکهخداهمهرابدانفطرت،بیافریدهاستودرآفرینشخداتغییرینیستدینپاکوپایدارایناستولیبیشترمردمنمیدانند

۳۰ سوره روم

این آیه به سرشت الهى و نوع آفرینش انسان‌ها پرداخته است و خطاب به پیامبر صلى الله علیه و آله مى‌فرماید: توجه خودت را به طور کامل به سوى دین معطوف کن و ملازم همان چیزى باش که سرنوشت و نوع آفرینش تو (فطرت) اقتضا مى‌کند؛ آن نوع آفرینش که خدا انسان‌ها را بر آن سرشته و آفریده است. بر اساس تفسیرى، مفاد آیه این است که احکامدین به ویژه احکام ریشه‌اى و پایه‌اى دین، با فطرت انسانى موافق است.[۲]

۲۱

آیه کتمان

«إِنَّالَّذِینَیَکْتُمُونَمَاأَنزَلْنَامِنَالْبَیِّنَاتِوَالْهُدَىمِنبَعْدِمَابَیَّنَّاهُلِلنَّاسِفِیالْکِتَابِأُولَـئِکَیَلعَنُهُمُاللّهُوَیَلْعَنُهُمُاللَّاعِنُونَ»

کسانیراکهدلایلروشنوهدایتکنندهماراپسازآنکهدرکتاببرایمردمبیانشانکردهایم،کتمانمیکنند. همخدالعنتمیکندوهمدیگرلعنتکنندگان

۱۵۹ سوره بقره

به گفته بیش‌تر مفسران صحابه و تابعان، شأن نزول آیه گروهى از دانشمندان یهود و نصارا مانند کعب بن اشرف، کعب بن اسد، ابن ‌صوریا و زید بن تابوه است که موضوع نبوت پیغمبر صلى الله علیه و آله را با این ‌که در توراتو انجیلوارد شده، کتمان مى‌کردند.[۲]گروهى از اصولیان، به این آیه بر حجیت خبر واحد استدلال کرده و حرمت کتمان را ملازم با لزوم پذیرش خبر واحد در صورت عدم کتمان دانسته‌اند.[۳]

 

۲۲

آیه مباهله

فَمَنْحَاجَّکَفِیهِمِنْبَعْدِمَاجَاءَکَمِنَالْعِلْمِفَقُلْتَعَالَوْانَدْعُأَبْنَاءَنَاوَأَبْنَاءَکُمْوَنِسَاءَنَاوَنِسَاءَکُمْوَأَنْفُسَنَاوَأَنْفُسَکُمْثُمَّنَبْتَهِلْفَنَجْعَلْلَعْنَتَاللَّهِعَلَىالْکَاذِبِینَ

ازآنپسکهبهآگاهیرسیدهای،هرکسکهدربارهاوباتومجادلهکند،بگو: بیاییدتاحاضرآوریممافرزندانخودراوشمافرزندانخودرامازنانخودراوشمازنانخودراماخودوشماخودآنگاهدعاوتضرعکنیمولعنتخدارابردروغگویانبفرستیم

۶۱سوره آل عمران

مباهلهدر اصطلاح به معناى نفرین کردن دو نفر یا دو گروه بر ضد یکدیگر است. بر اساس این آیه، وقتى مسیحیان نجران از روى لجاجت و عناد سخن پیامبر را درباره یگانگى آفریدگار و شخصیت حضرت عیسی علیه‌السلام نپذیرفتند، خداوند به پیامبر دستور داد که آنان را براى نفرین بر ضد یکدیگر بخواند و هر دو گروه در برابر هم بایستند و از خدا بخواهند که هر کس در این موضوع دروغ‌گو است، خداوند بر او غضب کند.

بر اساس روایات پرشمارى از شیعه و سنى، رسول خداصلى الله علیه و آله در صبح روز مقرر آمد؛ در حالى که امام حسین علیه السلامرا در آغوش داشت و دست امام حسن علیه السلامرا گرفته بود و حضرت فاطمهو امام علىعلیهماالسلام در پشت سر حضرت حرکت مى‌کردند. حضرت به آن‌ها گفت: وقتى من دعا کردم، شما آمین بگویید. وقتى بزرگ مسیحیان چنین دید، خطاب به همراهانش گفت: اى گروه نصارا! همانا صورت‌هایى را مى‌بینم که اگر از خدا بخواهند کوه را از جاى بَرکَند، مى‌کَنَد. مباهله نکنید که نابود مى‌شوید؛ آنگاه آنان تسلیم پیامبر شدند و به پرداخت جزیه گردن نهادند.[۲]

۲۳

آیه نَفَر

«فَلَوْلاَنَفَرَمِنکُلِّفِرْقَهٍمِّنْهُمْطَآئِفَهٌلِّیَتَفَقَّهُواْفِیالدِّینِوَلِیُنذِرُواْقَوْمَهُمْإِذَارَجَعُواْإِلَیْهِمْلَعَلَّهُمْیَحْذَرُونَ…»

چراازهرگروهیدستهایبهسفرنروندتادانشدینخویشرابیاموزندوچونبازگشتندمردمخودراهشداردهند،باشدکهاززشتکاریحذرکنند

۱۲۲ سوره توبه

به کوچیدن (نَفْر) گروهى براى آگاهى در دین یا براى جهاد تشویق کرده است؛ از همین رو به آن «آیه نَفْر» گفته‌اند

۲۴

آیهنفی سبیل

«وَلَنیَجْعَلَاللّهُلِلْکَافِرِینَعَلَىالْمُؤْمِنِینَسَبِیلاً…»

اوهرگزبرایکافرانبهزیانمسلمانانراهینگشوده

۱۴۱ سوره نساء

در پایان آیه ۱۴۱ سوره نساءسبیل (سلطه) کافران بر مؤمنان نفى شده است؛ از همین رو، این بخش از آیه را «آیه نفى سبیل»[۱]مى‌گویند…:

 

۲۵

آیه نور

«اللَّهُنُورُالسَّمَاوَاتِوَالْأَرْضِمَثَلُنُورِهِکَمِشْکَاهٍفِیهَامِصْبَاحٌالْمِصْبَاحُفِیزُجَاجَهٍالزُّجَاجَهُکَأَنَّهَاکَوْکَبٌدُرِّیٌّیُوقَدُمِنشَجَرَهٍمُّبَارَکَهٍزَیْتُونِهٍلَّاشَرْقِیَّهٍوَلَاغَرْبِیَّهٍیَکَادُزَیْتُهَایُضِیءُوَلَوْلَمْتَمْسَسْهُنَارٌنُّورٌعَلَىنُورٍیَهْدِیاللَّهُلِنُورِهِمَنیَشَاءوَیَضْرِبُاللَّهُالْأَمْثَالَلِلنَّاسِوَاللَّهُبِکُلِّشَیْءٍعَلِیمٌ»

خدانورآسمانهاوزمیناستمثلنوراوچونچراغدانیاستکهدرآن،چراغیباشد،آنچراغدرونآبگینهایوآنآبگینهچونستارهایدرخشندهازروغندرختپربرکتزیتونکهنهخاوریاستونهباختریافروختهباشدروغنشروشنیبخشدهرچندآتشبداننرسیدهباشدنوریافزونبرنوردیگرخداهرکسراکهبخواهدبداننورراهمینمایدوبرایمردممثلهامیآورد،زیرابرهرچیزیآگاهاست

۳۵ سوره نور

آیه نور آیه ۳۵ سوره نوراست که نام سوره نیز از همین آیه گرفته شده است. در آغاز این آیه خداوند، نور آسمان‌ها و زمین معرفى شده است و در ادامه آیه در قالب تمثیلی چگونگی نور آسمان و زمین بودن خدا تشریح شده است:

 

۲۶

آیه و ان یکاد

«وَإِنیَکَادُالَّذِینَکَفَرُوالَیُزْلِقُونَکَبِأَبْصَارِهِمْلَمَّاسَمِعُواالذِّکْرَوَیَقُولُونَإِنَّهُلَمَجْنُونٌ. وَمَاهُوَإِلَّاذِکْرٌلِّلْعَالَمِینَ»

وکافرانچونقرآنراشنیدندنزدیکبودکهتوراباچشمانخودبهسردرآورندومیگویندکهاودیوانهاستوحالآنکهقرآنبرایجهانیانجزاندرزینیست

۵۱ سوره قلم

آیه ۵۱ و ۵۲ سوره قلم/۶۸ به آیه «و ‌إن یکاد» شهرت دارد. از این آیه همواره براى خنثی کردن چشم زخمبه صورت قرائت، تعویذ یا تابلو استفاده مى‌شود:

۲۷

آیه ولایت

آیه ۵۵ سوره مائدهبه «آیه ولایت» شهرت یافته است.[۱]در این آیه آمده است: «ولیّ» شما فقط خدا، پیامبر و مؤمنانی هستند که نمازرا به پا داشته، در رکوع زکاتمی‌دهند: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ».

۵۵ سوره مائده

بر اساس روایات فراوانی در منابع شیعهو اهل سنت، این آیه در شأن امام علیعلیه السلام نازل شده است. بر پایه این روایات که برخی از آن‌ها با اندکی تفاوت نقل شده، فقیری وارد مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله شد و تقاضای کمک کرد؛ ولی کسی چیزی به او نداد.

او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم؛ ولی کسی به من چیزی نداد. در همین حال، علی علیه السلام که در حال رکوع بود، با انگشت کوچک دست راست خود اشاره کرد. فقیر نزدیک آمد و انگشتر را از دست حضرت بیرون آورد و این آیه نازل شد.[۲]

ابوذر غفاری نیز همین شأن نزول را روایت کرده و در ادامه آورده است: در آن هنگام، پیامبر صلی الله علیه و آله در حال نمازبود و این ماجرا را مشاهده کرد. هنگامی که از نماز فارغ شد، سر به سوی آسمان برداشت و گفت: خدایا! برادرم موسی از تو خواست که روح او را وسیع و‌ کارها را بر او آسان کنی و گره از زبانش بگشایی تا مردم گفتارش را درک کنند و نیز تقاضا کرد هارون را که برادرش بود، وزیر و یاورش قرار دهی و به وسیله او بر نیرویش بیفزایی و در کارهایش شریک سازی.

خداوندا! من محمد، پیامبر و برگزیده توام. سینه مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان ساز. از خاندانم، علی علیه السلام را وزیر من گردان تا به وسیله‌اش پشتم قوی و محکم شود. هنوز دعای پیامبر صلی الله علیه و آله پایان نیافته بود که جبرئیلآیه ولایت را نازل کرد.[۳]

این شأن نزول از طرق گوناگون در منابع شیعهو اهل سنت نقل شده است. از جمله اصحابی‌ که این حادثه را نقل‌ کرده‌اند، امام علی علیه السلام،[۴]عبداللّه بن عبّاس[۵]ابورافع مدنی،[۶]عمار بن یاسر[۷]ابوذر غفاری،[۸]انس‌ بن مالک، [۹]و مقداد بن اسود هستند.[۱۰]

از تابعان نیز مسلمه بن کهیل،[۱۱]عتبه‌ بن ابی حکیم،[۱۲]سُدّی[۱۳]و مجاهد[۱۴]به نقل این حادثه پرداخته‌اند. در کتاب غایه المرام تعداد ۲۴ حدیثدر این باره از اهل تسنن و ۱۹ حدیث از شیعهنقل شده است.[۱۵]

در هر صورت، از نظر شیعه تردیدی نیست که این آیه درباره امام علی علیه السلام فرود آمده و از نظر اهل سنت نیز شهرت این روایات به حدی است که متکلم معروف اهل سنّت، قاضی ایجی در کتاب مواقف تصریح کرده است که مفسران بر نزول این آیه در شأن علی علیه السلام اجماع دارند.[۱۶]جرجانی در شرح مواقف،[۱۷]سعدالدین تفتازانی در شرح مقاصد[۱۸]و قوشچی در شرح تجرید[۱۹]نیز بر این اجماع اعتراف دارند.

 

۲۸

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نکاتی مهم که باید درباره قرآن بدانید

قرآن کتاب آسمانی مسلمانان برای همه جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها مفید است.

به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛قرآن کتاب آسمانی مسلمانان است که سرشار از اعجاز و نکات مختلفی است که برای همه جنبه های زندگی فردی و اجتماعی انسان ها مفید است. در این مطلب تحقیقی جامع اما مختصر از این کتاب آسمانی را بخوانید. قرآن، در اصل مصدر است و به کتابی که بر پیامبر اکرم (ص) اختصاص پیدا کرده است می‌گویند، و چنان‌که برخی علما گفته‌اند: «وجه نامگذاری این کتاب مقدس به قرآن، آن است که این کتاب، جامع فوائد و آثار تمامی کتب آسمانی است بلکه جامع آثار تمامی علوم است

 خداوند دو وظیفه اصلی و مهم برای مسلمانان نسبت به کتاب الهی بیان کرده است. خداوند در آیه ۶۳ سوره بقره می‌فرماید: «خُذُوا مَا آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّهْ» آنچه به شما داده شده را با قوت بگیرید.» این گرفتن باید به دو شکل علمی و عملی باشد. یعنی تدبر و فهم دقیق و عمیق و عمل درست و کامل.

قرآن، نخستین بار در غار حراء، واقع در کوه ثور به پیامبر اسلام، وحی شد. دیدگاه مشهور این است که آیات آن، هم از طریق فرشته وحی و هم بدون واسطه و به صورت مستقیم، بر پیامبر نازل می‌شده است. به باور بیشتر مسلمانان، نزول قرآن به صورت تدریجی صورت گرفته است؛ اما برخی بر این باورند که علاوه بر نزول تدریجی آیات، آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است.

 آیات قرآن در زمان پیامبر(ص) به صورت پراکنده بر روی پوست حیوانات، چوب درخت خرما، کاغذ و پارچه نوشته می‌‌شد. پس از وفات پیامبر، آیات و سوره‌های قرآن‌ توسط اصحاب جمع‌آوری شد؛ اما نسخه‌های بسیاری تدوین شد که در ترتیب سوره‌ها و قرائت، با هم متفاوت بودند. به دستور عثمان نسخه واحدی از قرآن تهیه شد و دیگر نسخه‌های موجود را از بین بردند. شیعیان به پیروی از امامان خود، این نسخه را درست و کامل می‌دانند.

 قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. قرآن ۱۱۴ سوره و نزدیک به ۶۰۰۰ آیه دارد و به ۳۰ جزء و ۱۲۰ حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.

 قرآن منشأ پیدایش دانش‌های فراوانی میان مسلمانان شده است. تفسیر و علوم قرآنی چون تاریخ قرآن، علم لغات قرآن، علم اِعراب و بلاغت قرآن، قصص القرآن و اعجاز القرآن از این دانش‌ها است.

چگونگی دریافت قرآن

قرآن، نزول وحی بر پیامبران را در سه راه منحصر دانسته است: «الهام، از پس پرده و از طریق فرشتگان». برخی با استناد به آیاتی چون «قُلْ مَن کَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّـهِ»، (بگو: «‌کسی که دشمن جبرئیل است [در واقع دشمن خداست‏] چرا که او، به فرمان خدا، قرآن را بر قلبت نازل کرده است)، گفته‌اند: «نزول این کتاب، تنها از طریق جبرئیل صورت گرفته است»؛ اما دیدگاه مشهور این است که قرآن به شیوه‌های دیگر و از جمله به صورت مستقیم و بدون واسطه هم بر پیامبر نازل شده است.

نزول دفعی و تدریجی

 بر طبق برخی از آیات قرآن، این کتاب در ماه رمضان و شب قدر نازل شده است. بر این اساس میان مسلمانان در زمینه اینکه قرآن یک‌جا نازل شده است یا به صورت تدریجی، اختلاف نظر وجود دارد. برخی گفته‌اند: «قرآن هم به صورت دفعی نازل شده است و هم به صورت تدریجی؛» گروهی بر این باورند که آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است؛ باور کسانی نیز این است که قرآن تنها به صورت تدریجی نازل شده و آغاز نزول آن در ماه رمضان و شب قدر بوده است.

نام‌های مشهور قرآن

 نام‌های فراوانی برای قرآن ذکر کرده‌اند. قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف مشهورترینِ آنها است. نام مصحف را ابوبکر بر آن نهاده است؛ اما دیگر نام‌ها در خود قرآن ذکر شده است. قرآن مشهورترین نام این کتاب است که این واژه در لغت به معنای خواندنی است و همراه با الف و لام، پنجاه بار در قرآن به کار رفته است که در همهٔ آن کاربردها منظور کتاب قرآن است؛ همچنین بدون الف و لام، بیست بار در قرآن آمده است که در سیزده مورد، کتاب قرآن معنا می‌دهد.

عدم تحریف قرآن

عدم تحریف قرآن یا تحریف‌ناپذیری قرآن، از اعتقادات عموم مسلمانان و فِرَق اسلامی که بر اساس آن، قرآنی که در دست مسلمانان است، دقیقاً همان است که بر پیامبر اسلام (ص) وحی شده و نه چیزی به آن افزوده و نه از آن کم شده است. مفسران و متکلمان در ردّ و انکار هر گونه تحریف، به آیات و روایاتی استناد کرده‌اند. به نظر غالب مفسران، فقیهان و قرآن‌ پژوهان شیعه، قرآن با همین ترتیب و ساختار کنونی در زمان پیامبر اکرم (ص) شکل گرفته است.

 

قصه های قرآنی

در قرآن کریم، قصه های فراوانی از انبیاء و قوم ها و اتفاقات گذشته بیان شده که نکاتی درباره قصه های قرانی به این شرح است:

 1- بنا به تحقیق، ۲۰۸ قطعه داستانی در قرآنی مجید آمده است که برخی ادامه برخی دیگر می‌باشند و بعضی از آنها نیز کامل و مستقل هستند.

 2- 63 سوره از ۱۱۴ سوره قرآن کریم، حاوی قصه و حکایتی است و این یعنی آن که بیش از نیمی از سوره‌های قرآن، با هنر قصه پردازی به انتقال پیام خود پرداخته‌اند .

 3- بیشترین قصه‌های قرآنی ابتدا در سوره اعراف و پس از آن بقره می‌باشند و سوره آل عمران در رتبه سوم قرار دارد .

 4- بیشترین داستان‌های قرآنی درباره حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل و فرعونیان است. پس از آن، بالاترین آمار متعلق به داستان‌های حضرت ابراهیم (ع) و داستان‌های حضرت عیسی (ع) و مادرش حضرت مریم (ع) است .

 5- هیچ یک از داستان‌های قرآنی براساس خیال پردازی یا شخصیت‌های فرضی نیست و همه قصه‌های قرآن واقعیت داشته‌اند و در واقع، روایتی الهی از یک رویداد حقیقی می‌باشند .

 نکات تربیتی در قرآن

تربیت اسلامی عنوانی است که استعمال فراوان یافته و برای نشان دادن طرح اسلام در ساختن و پرداختن انسان به کار می رود.  تربیت اسلامی، یعنی شناخت خدا به عنوان رب یگانه انسان و جهان و برگزیدن او به عنوان رب خویش و تن دادن به ربوبیت او و تن زدن از ربوبیت غیر. در قرآن روش‌های گوناگون و بدیع ومتنوع و کار‌آمد تربیتی وجود دارد که با استخراج آن‌ها به تمام نیاز‌های بشر در این حیطه پاسخ داده می‌گردد و انسان‌ها را از ظلمت و جهل رهایی داده و به نورانیت اندیشه و علم می‌رساند.

۸نکته تربیتی در قرآن

۱اگر قصد راهنمایی و تربیت کسی را دارید، در قدم اول از گفتار نرم و با محبت بهره گیرید، حتی اگر مخاطب شما فرعون سرکش یا سران لجوج کفار جاهلی باشند، (طه/۴۴ و شعرا/۲۱۵).

۲الف) گفتار و رفتار آدم در هر زمان و مکان، در حافظه الهی محفوظ است، پس مراقب باشید، (لقمان/۱۶ و کهف/۳۰).

ب) نسبت به انسان‌های اطرافت، احساس مسئولیت کن و آنها را از کارهای بد بازدار و به کارهای خوب تشویق کن، این لازمه استحکام یک پیکر است و بنی آدم اعضای یکدیگرند، (لقمان/۱۷).

ج) در رفتارهای اجتماعی دقت کن! مبادا با غرور رویت را از دیگران برگردانی یا مثل متبکران راه بروی، مبادا تندرو و کندرو شوی، میانه روی، بهترین روش است; مراقب باش صدایت را بر سر کسی بلند نکنی و خلاصه در یک کلام، آدم باش، (لقمان/۱۸و۱۹).

۳قرآن کریم به شدت با پیروی از جمع (خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو) و حرکت به دنبال اکثریت، مخالف است. قرآن می گوید: «اگر بخواهی از اکثریت مردم فقط به این خاطر که اکثریت هستند، پیروی کنی، بدون شک از راه خدا دور می شوی»; همیشه با چشمان باز تصمیم بگیر، (انعام/۱۱۶ و اسراء/۳۶).

۴همیشه بزرگ ترها، بهترین حرف را نمی‌زنند و همیشه حرف گوش کنی و اطاعت از بزرگان، انسان را به سعادت نمی‌رساند. این پیام تربیتی قرآن است که حتی در اطاعت از بزرگان هم گوش و چشمت را باز کن که فردا فقط و فقط خودت پاسخ گوی اعمالت خواهی بود، نه بزرگ‌ترهایت؛ (احزاب/۶۷) .

۵علم بهتر است یا ثروت؟ جواب آن را در آیه ۲۴۷ بقره پیدا خواهید کرد.

۶امانت داری یکی از ارزشمندترین ارزش‌های قرآنی است. حضرت موسی (ع) را به خاطر امانتداری و قدرتش، در خانه حضرت شعیب پناه دادند، (قصص/۲۶)، و حضرت یوسف را به خاطر امانتداری وعلمش، بر خزانه مصر نشاندند;، (یوسف/۵۵)، و حتی رسول خدا (ص) که از سوی خداوند برگزیده شد، مشهور به امانتداری و به محمد امین معروف بود.

۷اگر می‌خواهید مخاطبان به سوی شما جذب شوند، ابتدا به خودتان بپردازید! روح خشک و سنگین و بی لطافت، هیچ گاه در امر تربیت موفق نمی‌شود. مهربانی، دلسوزی و رقت قلب را در خود بپرورید تا مردم بی آن که شما متوجه شوید، در اطراف شما جمع گردند، (آل عمران/۱۵۹).

۸آیا دوست دارید که دشمن خود را به یک دوست تبدیل کنید؟ به هر بدی که در حق شما کرد، با خوبی پاسخ گویید، این را قرآن تجویز می‌کند; آیه ۳۴ سوره فصلت را بخوانید!.

 

          نکته:

قرآن کتاب قصه نیست و به تناسب بحث تربیتی هرجا لازم باشد قسمتی از قصه های پیامبران و اقوام گذشته را مطرح می‏کند به همین دلیلقصه های انبیا به صورتبخش بخش در سراسر قرآن کریم آمده است، داستان هیچ پیامبری به طور سراسری و یکپارچه در قرآن نیامده است، مگر داستان یوسف و برادرانش که به تمامی و یکپارچه در سوره یوسف، سورۂ دوازدهم قرآن آمده است.

 

سلامتی در قرآن

۱بخورید و بیاشامید، اما به اندازه کافی و لازم، زیرا پرخوری و زیاده روی، سلامت شما را به خطر می اندازد، (اعراف/۳۱).

۲همه دردها و ناراحتی‌های خود را می‌توانید با قرآن ریشه‌کن سازید، قرآن بخوانید و به آن عمل کنید و با روح قرآن مرتبط و همنوا گردید تا همه سیستم‌های روح و جسم شما در تعادل مطلوب خود قرار گیرند، (یونس/۵۷ و اسراء/۸۲).

۳در فرهنگ قرآنی، این خداوند است که بیماری ها را شفا می‌دهد و دیگران، وسیله و واسطه اند، (شعرا/۸۰).

۴اصل اول در سلامتی و صحت غذاها به فرموده قرآن، آن است که حلال و پاکیزه باشند.

این گونه غذا، می‌تواند مقدمات سلامتی را در بدن انسان فراهم نماید، اما این که یک ماده خوراکی واحد با ترکیبات غذایی ثابت و مشخص، در اثر حلال یا حرام بودن، دارای آثار متفاوتی بر سلامت انسان گردد، بحث علمی بسیار عمیقی می طلبد، (نحل/۱۱۴ و بقره ۱۶۸). حلال یعنی چیزی که ممنوعیت شرعی ندارد و طیب یعنی چیزی که موافق طبع سالم انسانی باشد.

۵بهترین نحوه تغذیه برای سلامت انسان که مورد سفارش قرآن کریم است، خوردن صبحانه و شام است، یعنی غذای روزانه در دو وعده اصلی در اول روز و آخر روز صرف گردد. این شیوه غذا خوردن بهشتیان است که در سوره مریم، آیه ۶۲ آمده است.

روانشناسی در قرآن

۱از دیدگاه قرآن، سه نوع شخصیت اساسی وجود دارد; مؤمن، کافر و منافق، (آیات ۲ تا ۲۰ سوره بقره).

۲شخصیت‌های مؤمن، خود دارای سه درجه شخصیتی می‌باشند: آنان که به خود ظلم می‌کنند، آنان که میانه رو هستند و آنان که پیشتازانند، (فاطر/۳۲).

۳مشخصه بارز شخصیت کافر آن است که دل و اندیشه اش را قفل کرده است و راهی برای نفوذ هیچ حرف تازه و اندیشه متفاوتی نگذاشته است و به همین دلیل، از درک حقایق عاجز است.

۴خصوصیت بارز شخصیت منافق از دیدگاه قرآن، دوگانگی ریشه‌ای در ظاهر و باطن است; به همین دلیل، مبتلا به شک و تردید و عدم قدرت تصمیم گیری و ناتوانی در قضاوت می‌گردد، (بقره/۸ تا ۲۰ و منافقون).

۵در قرآن کریم، در آیات فراوانی از اندوه، علل ایجاد کننده آن و راه‌های برطرف ساختن آن سخن گفته شده است. گاهی اندوه فراق را با دیدار و گاهی اندوه فقر را با بشارت و گاهی اندوه رسول خدا (ص) را به دلداری حضرت حق، درمان نموده است.

۶در دیدگاه قرآن، ترس دو نوع است: «ترس پسندیده و ترس ناپسند»، ترس پسندیده، همان ترس از خداوند و عدالت اوست که منجر به اصلاح رفتار می شود، (انفال/۲)، و ترس ناپسند، اضطرابی شدید با علت مشخصی است که تسلط بر نفس را از بین می‌برد و باید با آن مبارزه شود، (احزاب/۱۰ و ۱۱).

۷از نظر قرآن دو نوع خشم وجود دارد، خشم مفید و متعادل و خشم مخرب و نابهنجار; خشم متعادل، راهی برای رسیدن به هدف در مواقع لزوم است و خشم مخرب را باید درمان کرد. قرآن کریم با توصیه به صبر و پاسخ‌گویی با عمل نیک و با وعده بهشت و پاداش اخروی، به وسیله سفارش به بخشش و عفو، یادآوری قدرت و خشم خداوند و… به درمان بیماری سلامتی سوز خشم و عصبانیت پرداخته است.

که به ترتیب در سوره شوری آیه ۴۳، فصلت آیه ۳۴، آل عمران آیات ۱۳۳ و ۱۴۳، شوری آیات ۳۶ و ۳۷ و نور آیه ۲۲ بیان شده است.

۸در قرآن به سه نوع از مکانیسم های دفاعی، روانی اشاره شده است که عبارتند از: فرافکنی (منافقون/۴)، دلیل تراشی (بقره/۱۱ و ۱۲) و واکنش سازی (بقره/۲۰۴ و ۲۰۵ و منافقون/۴).

۹در فرهنگ قرآن یکی از راه های مؤثر و اساسی روان درمانی، استفاده از مواعظ و اندرزهای قرآنی است; (یونس/۵۷).

۱۰در روش روان درمانی قرآنی، ایمان، تولید امنیت درونی و آرامش می نماید; (انعام/۸۲ و رعد/۲۸).

۱۱یاد خدا، آرام بخش دلهاست، (رعد/۲۸).

 

 

منابع:

۱- مدخل، سید عباس قائم مقامی.

۲- مبین، مجله قرآن پژوهی، شماره ۵٫

۳- قرآن و روانشناسی، عثمان نجاتی.

۴- سیمای خانواده در قرآن، زهرا برقعی.

۵- شیوه جذب جوانان از دیدگاه قرآن، غلامرضا متقی.

۶- قرآن از دیدگاه ۱۱۴ دانشمند، محمد مهدی علیقلی.

۷- دانستنیهای قرآن، مصطفی اسرار.

۸- قرآن و علوم پزشکی، حسن رضارضایی.

۹- نگاهی به قصه و نکات تربیتی در قرآن، سید سعید مهدوی.

۱۰- مفردات راغب، حسین بن محمد راغب اصفهانی.

 

منبع:

https://www.yjc.ir/00QQgu

 

 

فضیلت تلاوت سوره های قرآن کریم

در اینجا لازم مى دانیم که این حقیقت مهم را بیان کنیم  ، که ثوابها و فضیلتها و پاداشهاى مهمى که براى تلاوت قرآن یا سوره ها و آیات خاصى نقل شده هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت اوراد (وِرد) بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند.

بلکه خواندن قرآن براى فهمیدن و فهمیدن براى اندیشیدن و اندیشیدن براى عمل است.اتفاقا هر فضیلتى درباره سوره اى یا آیه اى ذکر شده تناسب بسیار زیادى با محتواى آن سوره یا آیه دارد.مثلا در فضیلت سوره نور چنین مى خوانیم که هر کس بر آن مداومت کند خداوند او و فرزندانش را از آلودگى به زنا حفظ مى کند.

 

خلاصه: سوره حمد ام القرآن (مادر قرآن) و برترین سوره ای است که خدا در قرآنش نازل کرده است و شفای  (درمان) هر دردی بجز مرگ است. خداوند در هیچیک از کتابهای آسمانی حتی در قرآن مثل این سوره نازل نکرده است.

 آیه الکرسى یکى از مهمترین آیات قرآن

از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم  نقل شده است برترین آیه کتاب الله است

این آیه داراى دو زبان و دو لب است که در پایه عرش الهى تسبیح و تقدیس خدا مى گوید.

آیه الکرسى از گنجى زیر عرش الهى به من داده شده است و به هیچ پیامبرى قبل از من داده نشد.

کسى که چهار آیه از اول سوره بقره و آیه الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر بقره را بخواند، هرگز ناخوشایندى در خودش و مالش نمى بیند و شیطان به او نزدیک نمى شود، و قرآن را فراموش ‍ نمى کند.على علیه السلام  از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم که فرمود: برگزیده قرآن سوره بقره و برگزیده بقره ، آیه الکرسى است ، در آن پنجاه کلمه است و در هر کلمه اى پنجاه برکت است .

و در حدیث دیگرى از امام باقر علیه السلام  آمده است : هر کس آیه الکرسى را یک بار بخواند، خداوند هزار امر ناخوش آیند از امور ناخوش آیند دنیا، و هزار امر ناخوش آیند از آخرت را از او بر طرف مى کند که آسانترین ناخوشایند دنیا، فقر، و آسانترین ناخوشایند آخرت ، عذاب قبر است .

در حدیث دیگرى آمده است که دو برادر به حضور پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم  رسیدند و عرض کردند براى تجارت به شام مى رویم ، به ما تعلیم دهید چه بگوییم تا از شر اشرار مصون بمانیم  فرمود: هنگامى که به منزلگاهى رسیدید و نماز عشا را خواندید، موقعى که یکى از شما در بستر قرار مى گیرد، تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلامبگوید و سپس آیه الکرسى بخواند: مسلما او از همه چیز تا صبح در امان خواهد بود ، سپس در ذیل این حدیث آمده است که در یکى از منزلگاهها دزدان قصد هجوم به آنها را داشتند اما هر چه تلاش کردند موفق نشدند.

یقینا این همه اهمیت که به آیه الکرسى داده شده است به خاطر محتواى مهم و برجسته آن است.

 

 

دلیل اهمیت آیه الکرسى چیست

چون مجموعه اى از معارف اسلامى و صفات خداوند اعم از صفات ذات و فعل ، مخصوصا مساله توحید در ابعاد مختلف را در بر گرفته ، این اوصاف که به دوازده بخش ‍ می رسد و هر کدام مى تواند ناظر به یکى از مسائل تربیتى انسان باشد قابل دقت است و به گفته ابو الفتوح رازى هر یک از این صفات ، یکى از مذاهب باطله را نفى مى کند و به این ترتیب ، دوازده تفکر باطل و نادرست به وسیله آن اصلاح مى شود.

 اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لا نَوْمٌ لَّهُ مَا فى السمَوَتِ وَ مَا فى الاَرْضِ مَن ذَا الَّذِى یَشفَعُ عِندَهُ إِلا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَینَ أَیْدِیهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطونَ بِشىْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلا بِمَا شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السمَوَتِ وَ الاَرْض وَ لا یَئُودُهُ حِفْظهُمَا وَ هُوَ الْعَلىُّ الْعَظِیمُ۲۵۵ لا إِکْرَاهَ فى الدِّینِ قَد تَّبَینَ الرُّشدُ مِنَ الغَىِّ فَمَن یَکْفُرْ بِالطغُوتِ وَ یُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ استَمْسک بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَى لا انفِصامَ لَهَا وَ اللَّهُ سمِیعٌ عَلِیمٌ۲۵۶ اللَّهُ وَلىُّ الَّذِینَ ءَامَنُوا یُخْرِجُهُم مِّنَ الظلُمَتِ إِلى النُّورِ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَاؤُهُمُ الطغُوت یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلى الظلُمَتِ أُولَئک أَصحَب النَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُونَ۲۵۷

 

۲- فضیلت سوره بقره

در فضیلت این سوره روایات پر اهمیتى در منابع اسلامى نقل شده است :

از پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم  پرسیدند: کدامیک از سوره هاى قرآن از همه برتر است ؟ فرمود: سوره بقره ، عرض کردند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است ؟ فرمود: آیه الکرسى .

افضلیت این سوره ظاهرا به خاطر جامعیت آنست ، و افضل بودن آیه الکرسى به خاطر محتواى توحیدى خاص آن مى باشد

و این منافات ندارد که بعضى از سوره هاى دیگر قرآن از جهات دیگرى برترى داشته باشند، چرا که از دیدگاه هاى مختلف به آنها نظر شده است .

پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم فرمود: کسى که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیه الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوش آیندى نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمى شود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد.

 

۲۳- فضیلت تلاوت سوره مؤ منون

پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم: هر کس سوره مؤ منان را تلاوت کند فرشتگان در روز قیامت او را به روح و ریحان بشارت مى دهند و هنگامى که فرشته مرگ براى قبض روح او مى آید چنان بشارتى به او مى دهد که چشمش روشن مى شود.

و از امام صادق علیه السلام مى خوانیم : هر کس سوره مؤ منون را بخواند و در هر جمعه آن را ادامه دهد خداوند پایان زندگى او را با سعادت قرار مى دهد و جایگاه او فردوس اعلى بهشت برین است، همراه پیامبران و رسولان.

از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده : هنگام نزول آغاز این سوره فرموظ: ده آیه بر من نازل شده که هر کس آنها را بر پا دارد وارد بهشت خواهد شد!.تعبیر به.

 

۲۴- فضیلت تلاوت سوره نور

از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم: کسى که سوره نور را بخواند و محتواى آن را در زندگى خود پیاده کند خداوند به عدد هر زن و مرد با ایمانى در گذشته و آینده ده حسنه به عنوان پاداش به او خواهد داد.در حدیث دیگرى از امام صادق علیه‌السلام  مى‌خوانیم: اموال خود را از تلف و دامان خود را از ننگ بى عفتى حفظ کنید به وسیله تلاوت سوره نور، و زنانتان را در پرتو دستوراتش از انحرافات مصون دارید که هر کس قرائت این سوره را در هر شبانه روز ادامه دهد احدى از خانواده او هرگز تا پایان عمر گرفتار عمل منافى عفت نخواهد شد.(توجه به محتواى سوره که از طرق گوناگون و مؤ ثر به مبارزه با عوامل انحراف از جاده عفت برخاسته نکته اصلى حدیث فوق و همچنین مفهوم عملى آن را روشن مى سازد.)

 

۳۶- فضیلت  تلاوت سوره یس

 سورهیس یکى از مهمترین سوره هاى قرآنى است و در احادیث به عنوان قلب قرآن نامیده شده است.

در حدیثى از پیامبر اسلام مى خوانیم :

هر چیز قلبى دارد و قلب قرآن یس است !.

امام صادق علیهالسلام: هر کس ‍ آن را در روز پیش از آنکه غروب شود بخواند در تمام طول روز محفوظ و پر روزى خواهد بود، و هر کسآن را در شب پیش از خفتن بخواند خداوند هزار فرشته را بر او مامور مى کند که او را از هر شیطان رجیم و هر آفتى حفظ کنند… و به دنبال آن فضائل مهم دیگرى نیز بیان مى فرماید.

باز در حدیثى از پیامبر میخوانیم که فرمود: سوره یس در تورات به عنوان عمومیت آفرین نامیده شده، سؤال شد از چه رو به آن عمومیت آفرین گفته مى شود؟ فرمود: به خاطر اینکه کسى که همدم و همنشین این سوره باشد او را مشمول تمام خیر دنیا و آخرت مى کند…. احادیثزیادی نیز هست که اگر بخواهیم همه آنها را نقل کنیم طولانی می شود.

باید اعتراف کرد که شاید کمتر سوره اى در قرآن مجید داراى اینهمه فضیلت بوده باشد.

این فضیلت براى کسانى نیست که تنها آن را بخوانند، و مفاهیم آن را فراموش کنند، بلکه این عظمت به خاطر محتواى عظیم این سوره است.

 

۵۳- فضیلت تلاوت سوره نجم

در روایات فضائل مهمى براى تلاوت این سوره بیان شده است :

در حدیثى از رسول الله صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم: هر کس سوره النجم  را بخواند خداوند به عدد هر یک از کسانى که به پیامبر ایمان آوردند و کسانى که او را انکار کردند ده حسنه به او عطا مى کند.

امام صادق علیه السلام:کسى که پیوسته (همیشه) سوره النجم را در هر روز یا در هر شب تلاوت کند در میان مردم فردى شایسته شناخته مى شود، خداوند او را مى آمرزد، و محبوبیت در میان مردم به دست مى آورد.

مسلما چنین پاداشهاى عظیمى از آن کسانى است که تلاوت این سوره را وسیله اى براى اندیشیدن، و سپس عمل، قرار دهند، و تعلیمات مختلف این سوره در زندگى آنها پرتوافکن شود.

 

 

۵۵- فضیلت تلاوت سوره الرحمن

 از آنجا که این سوره حس شکرگزارى را در انسانها به عالیترین وجهى برمى انگیزد، و بیان نعمتهاى مادى و معنوى دنیا و آخرت شوق طاعت و بندگى را در دل او افزایش مى دهد فضیلتهاى فراوانى براى تلاوت آن در روایات آمده است ، البته تلاوتى که در اعماق روح انسان نفوذ کند و مبداء حرکت گردد نه مجرد لقلقه زبان .

از جمله در حدیثى از رسول خدا مى خوانیم : من قراء سوره الرحمن رحم الله ضعفه و ادى شکر ما انعم الله علیه : هر کس سوره الرحمن را بخواند خداوند به ناتوانى او در اداى شکر نعمتها رحم مى کند، و حق شکر نعمتهائى را که به او ارزانى داشته خودش ادا مى کند.

در حدیث دیگرى در ثواب الاعمال  از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : تلاوت سوره الرحمن ، و قیام به آن را هرگز رها نکنید، چرا که این سوره در قلوب منافقان هرگز استقرار نمى یابد، و خداوند آن را در قیامت در صورت انسانى قرار مى دهد که زیباترین چهره ، و خشبوترین رائحه را دارد، سپس در جائى قرار مى گیرد که از همگان به خداوند متعال نزدیکتر است ! خداوند از این سوره مى پرسد: چه کسى در زندگى دنیا به محتواى تو قیام داشت و تلاوت تو را ادامه مى داد؟

در پاسخ مى گوید: خداوندا! فلان و فلان در اینحال صورتهاى آنها سپید مى شود، خدا به آنها مى فرماید: اکنون هر که را مى خواهید شفاعت کنید، آنها تا آنجا که آرزو دارند شفاعت مى کنند، و براى هیچکس ‍ شفاعت نمى کنند مگر اینکه به آنها گفته مى شود وارد بهشت شوید و هر کجا مى خواهید ساکنگردید!.

و در حدیث دیگرى از آن حضرت آمده است : من قراء سوره الرحمن فقال عند کل فباى آلاء ربکما تکذبان  لا بشى ء من آلائک رب اکذب ، فان قراءها لیلا ثم مات مات شهیدا، و ان قراءها نهارا فمات مات شهیدا:

هر کس سوره الرحمن را بخواند و هنگامى که به آیه فباى آلاء ربکما تکذبان  مى رسد بگوید لا بشى ء من الائک رب اکذب : خداوندا هیچیک از نعمتهاى تو را انکار نمى کنم  اگر این تلاوت در شب باشد و در همان شب بمیرد شهید خواهد بود، و اگر در روز باشد و در همان روز بمیرد نیز شهید خواهد بود!.

 

 ۵۶- فضیلت تلاوت سوره  واقعه

درباره تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع اسلامى ذکر شده است ، از جمله در حدیثى از رسول خدا مى خوانیم : من قراء سوره الواقعه کتب لیس من الغافلین : کسى که سوره واقعه را بخواند نوشته مى شود که این فرد از غافلان نیست .چرا که آیات سوره آنقدر تکاندهنده و بیدارکننده است که جائى براى غفلت انسان باقى نمى گذارد.

به همین دلیل در حدیث دیگرى از پیامبر صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : وقتى از آن حضرت سؤ ال کردند: چرا با این سرعت آثار پیرى در چهره مبارک شما ظاهر شده است ؟ در پاسخ فرمود: شیبتنى هود، والواقعه ، والمرسلات ، و عم یتسائلون : سوره هاى هود و واقعه و مرسلات و عم مرا پیر کرد! چرا که در این سوره ها اخبار تکاندهنده اى از قیامت و رستاخیز و حوادث هولناک و مجازات مجرمان آمده ، همچنین داستانهاى تکاندهنده اى از سرگذشت اقوام پیشین و بلاهائى که بر آنها نازل شد.در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : من قراء فى کل لیله جمعه الواقعه احبه الله ، و حببه الى الناس اجمعین ، و لم یر فى الدنیا بؤ سا ابدا، و لا فقرا و لا فاقه و لا آفه من آفات الدنیا، و کان من رفقاء امیرالمؤ منین علیه السلام : هر کس سوره واقعه را در هر شب جمعه بخواند خداوند او را دوست دارد و نزد همه مردم محبوب مى کند، و هرگز در دنیا ناراحتى نمى بیند، و فقر و فاقه و آفتى از آفات دنیا دامنگیرش نمى شود، و از دوستان امیرمؤ منان على علیه السلام  خواهد بود.در حدیث دیگرى آمده است که عثمان بن عفان به عنوان عیادت وارد بر عبدالله بن مسعود شد در همان بیمارى که با آن از دنیا رفت ، پرسید: از چه ناراحتى ؟ گفت : از گناهانم ، گفت : چه میل دارى ؟ گفت : رحمت پروردگارم ! گفت : اگر موافق باشى طبیب براى تو بیاوریم ؟ گفت : طبیب بیمارم کرده ، گفت : اگر مایل باشى دستور دهم عطاى تو را از بیت المال بیاورند، گفت : آن روز که نیازمند بودم به من ندادى و امروز که بى نیازم به من مى دهى ؟!

گفت : مانعى ندارد براى دخترانت باشد، گفت : آنها هم نیازى ندارند، چرا که من سفارش کردم سوره واقعه  را بخوانند، من از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله  شنیدم که مى فرماید: من قراء سوره الواقعه کل لیله لم تصبه فاقه ابدا: هر کس سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز فقیر نخواهد شد.و به همین دلیل در روایت دیگرى سوره واقعه سوره غنى  نامیده شده است.

روشن است که تنها نمى توان با لقلقه زبان اینهمه برکات را در اختیار گرفت ، بلکه باید به دنبال تلاوت فکر و اندیشه ، و به دنبال آن حرکت و عمل باشد.

 

 ۵۷- فضیلت تلاوت سوره حدید

در روایات اسلامى نکته هاى جالب توجهى پیرامون فضیلت تلاوت این سوره آمده ، البته تلاوتى که تواءم با فکر، و تفکرى که تواءم با عمل باشد.

در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : من قراء سوره الحدید کتب من الذین آمنوا بالله و رسوله : کسى که سوره حدید را بخواند در زمره کسانى که به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند نوشته خواهد شد.در حدیث دیگرى از همان حضرت صلى اللّه علیه و آله  نقل شده که قبل از خواب مسبحات را تلاوت مى فرمود مسبحات سوره هائى است که با سبح لله یا یسبح لله آغاز مى شود و آن پنج سوره است : سوره حدید، حشر، صف جمعه و تغابن  و مى فرماید: ان فیهن آیه افضل من الف آیه : در آنها آیه اى است که از هزار آیه برتر است !.البته پیامبر صلى اللّه علیه و آله  این آیه را تعیین نفرموده ، ولى بعضى از مفسران احتمال داده اند که منظور آخرین آیه سوره حشر است ، هر چند دلیل روشنى براى این معنى در دست نیست.

در حدیث دیگرى از امام باقر علیه السلام  مى خوانیم : من قراء المسبحات کلها قبل ان ینام لم یمت حتى یدرک القائم علیه السلام  و ان مات کان فى جوار رسول الله صلى اللّه علیه و آله : کسى که مسبحات  سوره هاى پنجگانه فوق  را بخواند از دنیا نمى رود تا حضرت مهدى علیه السلام  را درک کند، و اگر قبلا از دنیا برود در جهان دیگر در همسایگى رسول خدا خواهد بود.

 

 

۵۹- فضیلت تلاوت سوره حشر

براى این سوره فضیلت بسیار گفته شده از جمله در حدیثى از پیغمبر گرامى صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : من قراء سوره الحشر لم یبق جنه و لا نار و لا عرش و لا کرسى و لا حجاب و لا السموات السبع و لا الارضون السبع و الهوام و الریاح و الطیر و الشجر و الدواب و الشمس و القمر و الملائکه الا صلوا علیه ، و استغفروا له و ان مات من یومه او لیلته مات شهیدا!: هر کس سوره حشر را بخواند تمام بهشت و دوزخ و عرش و کرسى و حجاب و آسمانها و زمینهاى هفتگانه و حشرات و بادها و پرندگان و درختان و جنبندگان و خورشید و ماه و فرشتگان همگى بر او رحمت مى فرستند، و براى او استغفارمى کنند، و اگر در آن روز یا در آن شب بمیرد شهید مرده است.

و در حدیث دیگرى از امام صادق مى خوانیم من قراء اذا امسى الرحمن و الحشر وکل الله بداره ملکا شاهرا سیفه حى یصبح : هر کس سوره الرحمن و حشر را به هنگام غروب بخواند خداوند فرشته اى را با شمشیر برهنه ماءمور حفاظت خانه او مى کند.

بدون شک اینها همه آثار اندیشه در محتواى سوره است که از قرائت آن ناشى مى شود و در زندگى انسان پرتوافکن مى گردد.

 

 

۶۲- فضیلت تلاوت سوره جمعه

در فضیلت تلاوت این سوره روایات بسیارى وارد شده ، چه مستقلا و یا در ضمن نمازهاى یومیه .

در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : و من قرء سوره الجمعه اعطى عشر حسنات بعدد من اتى الجمعه ، و بعدد من لم یاتها فى امصار المسلمین : هر کس سوره جمعه را بخواند خداوند به تعداد کسانى که در نماز جمعه شرکت مى کنند و کسانى که شرکت نمى کنند در تمام بلاد مسلمین به او ده حسنه مى بخشد.

در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  آمده است که بر هر مؤ منى از شیعیان ما لازم است در شب جمعه ، سوره جمعه  و سبح اسم ربک الاعلى  را بخواند، و در ظهر جمعه ، سوره جمعه و منافقین را، و هر گاه چنین کند گوئى عمل رسول الله صلى اللّه علیه و آله و سلّم  را انجام داده ، و پاداش و ثوابش بر خدا بهشت است .

مخصوصا تاءکید زیادى روى این مطلب شده که سوره جمعه  و منافقین  را در نماز جمعه بخوانند و در بعضى از این روایات آمده که حتى الامکان آن را ترک نکنند و با این که عدول از سوره توحید و قل یا ایها الکافرون  به سوره هاى دیگر در قرائت نماز جائز نیست این مساءله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره جمعه  و منافقین  جایز بلکه مستحب شمرده است .

و اینها همه نشانه اهمیت فوق العاده این سوره قرآن مجید است.

 

 

۷۶- فضیلت تلاوت سوره انساندهر

در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است : من قرأ سوره هل اتى  کان جزاؤ ه على الله جنه و حریرا: کسى که سوره هل اتى را بخواند پاداش او بر خداوند بهشت و لباسهاى بهشتى است .

و در حدیثى از امام باقر علیه السلام  آمده که یکى از پاداشهاى کسى که سوره هل اتى را در هر صبح پنجشنبه بخواند این است که در قیامت با پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  خواهد بود.

 

 

۷۸- فضیلت تلاوت سوره نبا

در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است : من قراء سوره عم یتسائلون سقاه الله برد الشراب یوم القیامه : کسى که سوره عم یتسائلون را بخواند .

خداوند از نوشیدنى خنک و گواراى بهشتى در قیامت سیرابش مى کند              

و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  میخ ‌وانیم : من قراء عم یتسائلون لم یخرج سنته اذا کان یدمنها فى کل یوم حتى یزور البیت الحرام !: کسى که همه روز سوره عم یتسائلون را ادامه دهد سال تمام نمى شود مگر اینکه خانه خدا را زیارت مى کند!

در اینجا لازم به ذکر است که اینجانب افراد ی را  می شناسم که الحمد الله بعد از خواندن این سوره توفیق زیارت خانه خدا نصیبشان شده .

و نیز در حدیث دیگرى از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده که فرمود: من قراءها و حفظها کان حسابه یوم القیامه بمقدار صلوه واحده : کسى که آن را بخواند و حفظ کند حساب او در روز قیامت چنان سریع انجام مى گیرد که  به مقدار خواندن یک نماز خواهد بود.

 

 

 ۸۷- فضیلت تلاوت سوره اعلى

  روایات فراوانى رسیده : از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : من قرئها اعطاه الله عشر حسنات بعدد کل حرف انزل الله على ابراهیم و موسى و محمد صلوات الله علیهم:

هر کسى سوره اعلى را بخواند خداوند به عدد هر حرفى که بر ابراهیم علیه السلام  و موسى علیه السلام  و محمد صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نازل کرده ده حسنه به او عطا مى فرماید.

و در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : من قراء سبح اسم ربک الاعلى فى فرائضه او نوافله قیل له یوم القیامه ادخل الجنه من اى ابواب الجنه شئت ان شاءالله !

کسى که سوره اعلى را در فرائض یا نوافل خود بخواند، روز قیامت به او گفته مى شود: از هر یک از درهاى بهشت مى خواهى وارد شو ان شاء – الله.

در روایات متعددى نیز آمده است هنگامى که پیغمبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  یا ائمه هدى علیهم السلام  آیه سبح اسم ربک الاعلى  را مى خواندند بعد از آن به این دستور عمل کرده مى فرمودند سبحان ربى الاعلى .

و در روایت دیگرى آمده که یکى از یاران على علیه السلام  مى گوید: بیست شب پشت سر آن حضرت نماز خواندم جز سوره سبح اسم ربک الاعلى را در نماز نمى خواند، و مى فرمود اگر مى دانستید چه برکاتى در آن است هر یک از شما در هر روز ده بار آن را تلاوت مى کردید، و هر کس ‍ آن را بخواند گویى کتب و صحف موسى و ابراهیم را تلاوت کرده است .

خلاصه از مجموعه روایاتى که در این زمینه رسیده استفاده مى شود که این سوره از اهمیت خاصى برخوردار است ، تا آنجا که در حدیثى از على علیه السلام  مى خوانیم : این سوره محبوب پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  بود کان رسول الله صلى اللّه علیه و آله و سلّم  یحب هذه السوره سبح اسم ربک الاعلى .

 

۸۹- فضیلت تلاوت سوره  فجر

 در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : من قراءها فى لیال عشر غفر الله له و من قراءها سائر الایام کانت له نورا یوم القیامه : کسى که آن را در شبهاى دهگانه ده شب اول ذى الحجه  بخواند خداوند گناهان او را مى بخشد، و کسى که در سایر ایام بخواند نور و روشنایى خواهد بود براى روز قیامتش.

و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحب بخوانید که سوره حسین بن على علیه السلام  است ، هر کس آن را بخواند با حسین بن على علیه السلام  در قیامت در درجه او از بهشت خواهد بود.

معرفى این سوره به عنوان سوره حسین بن على علیه السلام  ممکن است به خاطر این باشد که مصداق روشن نفس مطمئنه  که در آخرین آیات این سوره مخاطب واقع شده حسین بن على علیه السلام  است ، همانگونه که در حدیثى از امام صادق علیه السلام  ذیل همین آیات آمده است.

و یا به خاطر اینکه لیالى عشر شبهاى دهگانه  یکى از تفسیرهایش شبهاى دهگانه آغاز محرم است که رابطه خاصى با حسین بن على علیه السلام  دارد.

و به هر حال اینهمه پاداش و فضیلت از آن کسانى است که تلاوت آن را مقدمه اى براى اصلاح خویش و خودسازى قرار دهند.

 

 

۹۹- فضیلت تلاوت سوره زلزله

در فضیلت این سوره تعبیرات مهمى در روایات اسلامى آمده ، از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : من قراءها فکانما قراء البقره و اعطى من الاجر کمن قراء ربع القرآن : هر کس ‍ آن را تلاوت کند گوئى سوره بقره را قرائت کرده ، و پاداش او به اندازه کسى است که یک چهارم قرآن را تلاوت کرده باشد.و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم که فرمود: هرگز از تلاوت سوره اذا زلزلت الارض خسته نشوید، چرا که هر کس آن را در نمازهاى نافله بخواند هرگز به زلزله گرفتار نمى شود، و با آن نمى میرد، و به صاعقه و آفتى از آفات دنیا تا هنگام مرگ گرفتار نخواهد شد.

 

 

 ۱۰۸- فضیلت تلاوت سوره کوثر

 در فضیلت تلاوت این سوره در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است : من قراءها سقاه الله من انهار الجنه ، و اعطى من الاجر بعدد کل قربان قربه العباد فى یوم عید، و یقربون من اهل الکتاب و المشرکین :هر کس آن را تلاوت کند خداوند او را از نهرهاى بهشتى سیراب خواهد کرد، و به عدد هر قربانى که بندگان خدا در روز عید قربان  قربانى مى کنند، و همچنین قربانیهائى که اهل کتاب و مشرکان دارند، به عدد هر یک از آنان اجرى به او مى دهد.

نام این سوره کوثر از اولین آیه آن گرفته شده است .

 

 ۱۰۹- فضیلت تلاوت  سورهکافرون

درباره فضیلت این سوره روایات فراوانى نقل شده که حاکى از اهمیت فوق العاده محتواى آن است از جمله :در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده که فرمود: من قراء قل یاایها الکافرون فکانما قراء ربع القرآن و تباعدت عنه مرده الشیاطین ، و براء من الشرک ، و یعافى من الفزع الاکبر: کسى که سوره قل یا ایها الکافرون را بخواند گوئى ربع قرآن را خوانده ، و شیاطین طغیانگر از او دور مى شوند، و از شرک پاک مى گردد، و از فزع روز قیامت  در امان خواهد بود.

تعبیر به ربع القرآن  شاید به خاطر آن است که حدود یک چهارم قرآن مبارزه با شرک و بت پرستى است ، و عصاره آن در این سوره آمده است ، و دور شدن شیاطین سرکش به خاطر آن است در این سوره دست رد بر سینه مشرکان زده شده ، و مى دانیم شرک مهمترین ابزار شیطان است.

نجات در قیامت نیز در درجه اول در گرو توحید و نفى شرک است ، همان مطلبى که این سوره بر محور آن دور مى زند.

در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : مردى خدمتش آمد عرض کرد اى رسول خدا! براى این آمده ام که چیزى به من یاد دهى که به هنگام خواب بخوانم ، فرمود: اذا اخذت مضجعک فاقراء قل یا ایها الکافرون ثم نم على خاتمتها فانها براءه من الشرک : هنگامى که به بستر رفتى سوره یا ایها الکافرون را بخوان ، بعد از آن بخواب که این بیزارى از شرک است . و نیز در روایتى از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است که به جبیر بن مطعم فرمود: آیا دوست دارى هنگامى که به سفر میروى از بهترین یارانت از نظر زاد و توشه باشى ؟ گفت : آرى پدرم و مادرم فدایت اى رسول خدا!

فرمود: این پنج سوره را بخوان : قل یا ایها الکافرون ، واذا جاء نصر الله و الفتح ، و قل هو الله احد، وقل اعوذ برب الفلق ، و قل اعوذ برب الناس ، و قرائت خود را با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز کن.

و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم که مى فرمود: پدرم مى گفت قل یا ایها الکافرون ربع قرآن است ، و هنگامى که از آن فراغت مى یافت مى فرمود: اعبدالله وحده ، اعبدالله وحده : من تنها خدا را عبادت مى کنم من تنها خدا را عبادت مى کنم .

 

 

۱۱۲- فضیلت تلاوت سوره اخلاص

در فضیلت تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع معروف اسلامى آمده است که حاکى از عظمت فوق العاده آن مى باشد از جمله : در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم که فرمود: ایعجز احدکم ان یقراء ثلث القرآن فى لیله ؟: آیا کسى از شما عاجز است از اینکه یک سوم قرآن را در یک شب بخواند؟!

یکى از حاضران عرض کرد: اى رسول خدا! چه کسى توانائى بر این کار دارد؟!

پیغمبر فرمود: اقرؤ اقل هو الله احد: سوره قل هو الله را بخوانید.

در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : هنگامى که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم  بر جنازه سعد بن معاذ نماز گزارد فرمود: هفتاد هزار ملک که در میان آنها جبرئیل نیز بود بر جنازه او نماز گزاردند! من از جبرئیل پرسیدم او به خاطر کدام عمل مستحق نماز گزاردن شما شد؟

گفت : به خاطر تلاوت قل هو الله احد در حال نشستن ، و ایستادن ، و سوار شدن ، و پیاده روى و رفت و آمد.

و در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : کسى که یک روز و شب بر او بگذرد و نمازهاى پنجگانه را بخواند و در آن قل هو الله احد را نخواند به او گفته مى شود یا عبد الله ! لست من المصلین !: ۰اى بنده خدا! تو از نماز گزاران نیستى !.

در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است که فرمود: کسى که ایمان به خدا و روز قیامت دارد خواندن سوره قل هو الله احد را بعد از هر نماز ترک نکند، چرا که هر کس آن را بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را براى او جمع مى کند، و خودش و پدر و مادر و فرزندانش را مى آمرزد.

از روایت دیگرى استفاده مى شود که خواندن این سوره به هنگام ورود به خانه روزى را فراوان مى کند و فقر را دور مى سازد.

روایات در فضیلت این سوره بیش از آن است که در این مختصر بگنجد، و آنچه نقل کردیم تنها قسمتى از آن است .

 

۱۱۳- فضیلت تلاوت سوره فلق

درباره فضیلت این سوره از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده است که فرمود: انزلت على آیات لم ینزل مثلهن : المعوذتان : آیاتى بر من نازل شده که همانند آنها نازل نشده است ، و آن دو سوره فلق  و ناس  است.

و در حدیث دیگرى از امام باقرعلیه السلام  مى خوانیم : کسى که در نماز وتر سوره فلق  و ناس  و قل هو الله احد را بخواند به او گفته مى شود اى بنده خدا بشارت باد بر تو خدا نماز وتر تو را قبول کرد.

و باز در روایتى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم که به یکى از یارانش فرمود مى خواهى دو سوره به تو تعلیم کنم که برترین سوره هاى قرآن است ؟ عرض کرد: آرى اى رسول خدا! حضرت معوذتان سوره فلق و سوره ناس  را به او تعلیم کرد، سپس آن دو را در نماز صبح قرائت نمود و به او فرمود: هر گاه برمى خیزى و مى خوابى آنها را بخوان .

روشن است اینها براى کسانى است که روح و جان و عقیده و عمل خود را با محتواى آن هماهنگ سازند.

 

۱۱۴-  فضیلتتلاوتسورهناس

 در فضیلت تلاوت این سوره روایات متعددى وارد شده از جمله اینکه در حدیثى مى خوانیم که پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  شدیدا بیمار شد، جبرئیل و مى کائیلدو فرشته بزرگ خدا نزد او آمدند، جبرئیل نزد سر پیامبر نشست و مى کائیل نزدپاى او، جبرئیل سوره فلق  را تلاوت کرد، و پیغمبر را با آن در پناه خدا قرار داد، و میکائیل سوره قل اعوذ برب الناس را.

در روایتى که از امام باقر علیه السلام  نقل شده و قبلا به آن اشاره کردیم ، مى خوانیم : هر کسى در نماز وتر معوذتین  سوره فلق و ناس  و قل هو الله احد را بخواند به او گفته مى شود اى بنده خدا! بشارت باد بر تو که خداوند نماز تور تو را قبول کرد!

 

۲۴. مُعَوذَتَین ( که به فتح واو تلفظ می شود و به کسر آن درست است) نام دو سورۂ آخر قرآن، یعنی فلق (قل اعوذ برب الفلق) و ناس (قل اعوذ برب الناس) است که چون حضرت رسول با خواندن آنها نوادگانش حسن و حسین مایه را تعویذ می کرد (به پناه خداوند می سپرد) به این نام ها خوانده شده اند.

۳۸. وان یکاد: آغاز آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدی) چنین است: «و إن یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لما سمعوا الذکر و یقولون إنه لمجنون *و ما هو إلا ذکر للعالمین» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند (چشم زخم بزنند و گفتند او دیوانه است. و حال آنکه آن جز پندی برای جهانیان نیست) (سورۂ قلم، آیات ۵۱ و ۵۲). مفسران در شرح این آیه گفته اند که عده ای از کافران، چشم زنان حرفه ای و قهار و شور چشم و گزندرسان طایفه بنی اسد را، که به چشم زنی و آسیب رساندن با چشم به انسان و حیوان معروف بودند، آوردند که حضرت رسول را چشم بزنند و از پای در آورند، ولی حفظ الهی او را در امان داشت و این آیه در اشاره به آن نازل شد و حسن بصری و دیگران گفته اند که خواندن و به همراه داشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است. همین است که از آیه و ان یکاد، حرز و تعویذی به صورت گردنبند هم ساخته میشود و به گردن اطفال می اندازند. حافظ گوید:

حضور محفل انس است و دوستان جمعند                        وان یکاد بخوانید و در فراز کنید

(یعنی در را ببندید که نامحرمان وارد محفل انس ما نشوند).

 

 

قصه‌های قرآنی

مقاله‌های رده «قصه‌های قرآنی»

جهت مشاهده داستان و قصه های قرآنی روی عبارات زیر کلیک کنید

 

 

 

در کتاب درسنامه علوم قرآنی تعداد سوره های مکی: ۸۲ سوره، تعداد سوره های مدنی: ۲۰ سوره و تعداد سوره های مکی و مدنی: ۱۲ سوره دانسته است.

 

 

 

 

 

 

بخش دهم: هفتاد نکته درباره قرآن کریم از۳۱۷ به بعد

 

 

 

 

 

 

در زمان عثمان، کتابهای قرآن (مصاحف) متعددی که در زمان پیغمبر توسط یاران پیامبر نوشته شده بود، به وسیله جمعی که از سوی او (عثمان) مامورشده بودند با نظارت حضرت علی علیه السلام به یک مصحف (کتاب) واحد تبدیل شد. خود سنی‏ها هم می‏گویند توحید مصاحف. نه تولید مصحف.

 

 

 

 

 

 

۳۱۸/درسنامه علوم قرآنی

 

 

 

 

 

 

بخش دهم: هفتاد نکته درباره قرآن کریم ۳۱۹

 

 

 

 

 

 

۳۲۰ / درسنامه علوم قرآنی

 

 

 

 

 

 

بخش دهم: هفتاد نکته درباره قرآن کریم / ۳۲۱

 

 

 

 

 

 

بخش دهم: هفتاد نکته درباره قرآن کریم / ۳۲۳

 

 

 

 

 

 

۳۲۴ / درسنامه علوم قرآنی

 

 

 

 

 

 

درسنامه علوم قرآنی نوشته حسین جوان آراسته از ص ۳۱۷ن نکته ۶ ، ۳۹ و ۴۰.

 

 

 

 

 

 

بخش دهم: هفتاد نکته درباره قرآن کریم / ۳۲۹

 

 

 

 

 

 

۳۳۰ / درسنامه علوم قرآنی

 

 

 

 

 

 

درسنامه علوم قرآنی ؛ ص ۳۱۷؛ نکته ۶.

 

 

 

 

 

 

منبع:

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه ، جلد۱، صفحه ۴

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲ صفحه ۲۶۳-۲۶۰

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲ صفحه ۲۷۷

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲ صفحه ۲۷۷

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه ، جلد۱، صفحه ۶۰

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۱۴ صفحه ۱۸۹و۱۹۰

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۱۴ صفحه ۳۵۳

و۱۶۳

 

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۱۸ صفحه ۳۱۰-۳۱۱-۳۱۲

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۲ صفحه ۴۷۵

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۹۴و۹۳

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه۱۹۴و۱۹۵و ۱۹۶

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه ۲۹۲و۲۹۳

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۳ صفحه و۴۸۰و۴۸۱

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۴ صفحه ۱۰۲و۱۰۳

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲۵ صفحه ۳۳۱

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۶ صفحه ۳۸۰

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۶ صفحه ۴۳۸

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۷ صفحه ۲۱۸

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۷ صفحه ۳۶۹

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲۷ صفحه ۳۸۰و۳۸۱

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲۷ صفحه ۴۲۹و۴۲۸

 

 

 

 

 

 

 تفسیر نمونه جلد ۲۷ صفحه ۴۵۵

 

 

 

 

 

 

تفسیر نمونه جلد ۲۷ صفحه ۴۶۸

 

 

 

 

 

 

درسنامه علوم قرآنی؛ ص ۳۱۹.

 

 

 

 

 

 

درسنامه علوم قرآنی؛ ص ۳۲۱ و ۳۲۲.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

طرح ختم قرآن کریم به صورت گروهی

 

 

 

 

لطفا دو فایل زیر را نیز مشاهد نمائید

 

۱  فایل پی دی اف ختم قرآن گروهی (۱)

۲ فایل پی دی اف ختم قرآن گروهی  (1)

 

 

 

 

فرم ثبت نام شرکت کنندگان در طرح ختم قرآن گروهی

 

 

 

فرم ثبت نام شرکت کنندگان در طرح ختم قرآن گروهی