خلاصه ای از نکات و دانستنی های جالب قرآنی

خلاصه ای از نکات و دانستنی های جالب قرآنی

 

بسم الله الرحمن الرحیم

خلاصه ای از نکات و دانستنی های جالب قرآنی

 

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم
دقت کنید که این فایل هنوز نیاز به ساده و خلاصه سازی جهت نوجوانان دارد اما با این حال قابل استفاده است
فهرست                       
اطلاعات و نکاتی از قرآن    3
هفتاد نکته قرآنی    7
فضیلت تلاوت سوره های قرآن کریم    12
۱- فضیلت سوره حمد    13
آیه الکرسى یکى از مهمترین آیات قرآن    13
دلیل اهمیت آیه الکرسى    14
۲- فضیلت سوره بقره    14
۲۳- فضیلت تلاوت سوره مؤ منون    14
۲۴- فضیلت تلاوت سوره نور    15
۳۶- فضیلت  تلاوت سوره یس    15
۵۳- فضیلت تلاوت سوره نجم    16
۵۵- فضیلت تلاوت سوره الرحمن    17
۵۶- فضیلت تلاوت سوره  واقعه    17
۵۷- فضیلت تلاوت سوره حدید    18
۵۹- فضیلت تلاوت سوره حشر    18
۶۲- فضیلت تلاوت سوره جمعه    19
۷۶- فضیلت تلاوت سوره انسان دهر    19
۷۸- فضیلت تلاوت سوره نبا    19
۸۷- فضیلت تلاوت سوره اعلى    20
۸۹- فضیلت تلاوت سوره    20
۹۹- فضیلت تلاوت سوره زلزله    21
۱۰۸- فضیلت تلاوت سوره کوثر    21
۱۰۹- فضیلت تلاوت    21
۱۱۲- فضیلت تلاوت سوره اخلاص    22
۱۱۳- فضیلت تلاوت سوره فلق    22
َ۱۱۴-    23
ناسخ و منسوخ (ناسخه و منسوخه)    23
محکم و متشابه    24
قصه‌های قرآنی    27
مقاله‌های رده «قصه‌های قرآنی»    27
جهت مشاهده داستان و قصه های قرآنی روی عبارات زیر کلیک کنید    27
اطلاعاتی از قرآن    28
آیات با عنوان های خاص (موضوعات خاص)    30
نکاتی مهم که باید درباره قرآن بدانید    32
قرآن کتاب آسمانی مسلمانان برای همه جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها مفید است.    32
چگونگی دریافت قرآن    33
نزول دفعی و تدریجی    33
نام‌های مشهور قرآن    34
عدم تحریف قرآن    34
قصه های قرآنی    34
نکات تربیتی در قرآن    35
۸ نکته تربیتی در قرآن    35
سلامتی در قرآن    36
روانشناسی در قرآن    37
منابع:    38

 

  اطلاعات و نکاتی از قرآن
اطلاعات و نکاتی از قرآن (متن)
 
 
 
 
 
 
 
شناسنامه ی قرآن

نام: قرآن، قرآن یک کلمه ی عبری است اسم اصلی قرآن فرقان می باشد
لقب قرآن: مجید
زبان قرآن:عربی
زمان نزول: ماه رمضان , شب قدر
محل نزول: مکه مکرمه, غار حرا
فرستنده: الله جل جلاله
ملکه وحی: حضرت جبرئیل
گیرنده: حضرت محمد
تعدادوحی:۲۴۰۰۰ مرتبه
مدت نزول:۲۳ سال
اولین آیه: إقرا باسم ربک الذی خلق
اولین سوره: العلق
آخرین سوره: النصر
آخرین آیه: الیوم اکملت لکم دینکم
تعدادجزء:۳۰ جزء
تعداد سوره:۱۱۴ سوره
با عظمت ترین آیه: آیت الکرسی
طولانیترین سوره: سوره بقره
کوتاه ترین سوره: سوره کوثر
بزرگترین آیه: آیه ی ۲۸۲ سوره ی بقره
کوچکترین آیه: کلمه (طه) از سوره بیستم
تعداد سوره های مکی: ۸۲ سوره
تعداد سوره های مدنی: ۲۰ سوره
تعداد سوره های مکی و مدنی: ۱۲ سوره
سوره نصف قرآن: سوره کهف
مادر قرآن: فاتحه
قلب قرآن: یس
عروس قرآن: سوره ی الرحمن
سوره ای که دو بسم الله دارد: نمل
سوره ای که بسم الله ندارد: توبه
تعداد حزب: ۱۲۰ حزب
سوره ای که در تمام آیات اسم الله دارد: مجادله
تعدا آیات: ۶۲۳۶ آیه
تعداد کلمات: ۷۷۴۳۹ کلمه
تعداد حروف کل قرآن: ۳۳۰۷۳۳ حروف
تعداد نقطه ها: ۱۰۵۶۸۴نقطه
قرآن به سه قسمت تقسیم شده: وحدانیت خدا ، قصص ، احکام
سوره ای که سه بار خواندن آن حکم ختم قرآن را دارد: سوره ی اخلاص
و …

 
 
 
نکته های قرآنی از کتاب  درسنامه علوم قرآنی

بسم الله الرحمن الرحیم
در اینجا بخشی از کتاب درسنامه علوم قرآنی نوشته حسین جوان آراسته از ص ۳۱۷ به بعد با عنوان ۷۰ نکته قرآنی
 تقدیم می شود . البته ما نکات مهم را برای شما انتخاب کردیم و سعی شد که مطالب باز هم خلاصه و ساده نویسی شود تا به راحتی توسط دانش آموزان و نوجوانان قابل مطالعه و فهمیدن باشد.


مقدمه
در بخش های گذشته با مهم ترین مباحث تاریخ و علوم قرآنی آشنا شدیم. استاد قرآن پژوه، بهاء الدین خرمشاهی در بخشی از کتاب قرآن شناخت، ۱۰۱ نکته قرآنی را، که نوعا مرتبط با علوم قرآنی و حاوی اطلاعاتی مفید و ارزنده در زمینه آشنایی با قرآن است و در میان آنها لطایف و ظرایفی نیز مشاهده می شود، مطرح کرده است.
از آنجا که برخی از این نکات را در بخش های مختلف کتاب حاضر بیان کرده ایم و یاد آوری دوباره آن به نوعی، مروری مجدد بر مجموعه کتاب به حساب می آید، بخش دهم را به هفتاد نکته گزینش شده از ۱۰۱ نکته کتاب مذکور اختصاص می دهیم.
شایان ذکر است که گرچه در چینش و ترتیب نکته ها تغییراتی صورت گرفته است؛ اما مطالب آنها عین و با امانت کامل نقل شده و در صورتی که نیاز به توضیح یا تکمیلی بوده است در حاشیه به آن اشاره شده است.
هفتاد نکته قرآنی
•     علومی که برای فهمیدن و فهماندن و شناخت و شناساندن هر چه عمیق تر و دقیق تر قرآن کریم به وجود آمده است، و در طی تاریخ اسلام و اسلام شناسی بر تعداد آنها هم افزوده شده است، «علوم قرآنی» نام دارد. همچنین بعضی فنون نیز مانند تجوید و ترتیل و ترجمه جزو آنهاست. تعداد و عناوین این علوم و فنون قرآنی از این قرار است:
۱) تاریخ قرآن ۲) علم رسم (یعنی رسم الخط عثمانی ۳) شناخت مکی و مدنی ۴) علم شأن نزول /اسباب نزول ۵) علم شناخت ناسخ و منسوخ ۶) علم محکم و متشابه ۷) تحدی، اعجاز و تحریف ناپذیری قرآن ۸) تفسیر و تاویل ۹) قراءت، تجوید و ترتیل ۱۰) فقه قرآن یا احکام قرآن ۱۱) اعراب قرآن یا نحو و دستور زبان قرآن ۱۲) قصص قرآن ۱۳) علم غریب القرآن یا واژگان شناسی قرآن ۱۴) علم یا فن ترجمه قرآن
۲. قرآن کریم آخرین وحی نامۀ الهی در ادیان توحیدی و ابراهیمی، و کتاب مقدس اسلام است که به عین الفاظ، وحیانی است و بدون هیچ کم و کاستی، با دقیق ترین جمع و تدوینی که در تاریخ کتب آسمانی سابقه دارد، با استفاده از نسخه ای که در زمان حیات پیامبر ع نوشته شده بوده؛ ولی حالت کتابی و مُصحَف نداشته، در عصر عثمان به شکل کتاب (مصحف) در می آید و این واقعه عظیم دوران ساز در فاصله بین یازده هجری وفات پیامبر و سی هجری، که هنوز پنج سال از خلافت عثمان باقی بوده است، انجام می گیرد.
٣. مصاحف (کتاب های) امام، همان مصاحف عثمانی است و تعداد آنها پنج یا شش نسخه بوده است که به مراکز بزرگ جهان اسلام همراه با یک حافظ قرآن شناس فرستاده شده است
نسخه ای به مکه، نسخه ای به مدینه، نسخه ای به بصره، نسخه ای به کوفه، نسخه ای به بحرین، نسخه ای به شام).
٢. مصاحف امام یا عثمانی قرنها باقی بوده است. چنانکه سه جهانگرد نامدار جهان اسلام، یعنی ابن جبیر (م ۶۱۴ق.) و یاقوت (م ۶۲۶ق.) و ابن بطوطه (م ۷۷۹ ق.) هر سه در عصر خویش از مصحف عثمانی محفوظ در جامع کبیر دمشق – که مورد احترام فوق العاده مردم و مرجع زیارت آنان بوده است . دیدن کرده اند. اما بدبختانه این نسخه در آتش سوزی سال ۱۳۱۰ ق. از میان رفته است. گفته می شود یکی از مصاحف امام (عثمانی) هم اکنون در دارالکتب المصریه در قاهره محفوظ است و در ابعاد بزرگ تر از رحلی (فی المثل به اندازه روزنامه اطلاعات، یا کیهان) و اخیرا هم به دست خبرگان فن مرمت و اصلاح شده است.
۵. قریب دو ثلث (نزدیک به دو سوم) قرآن در مکه، و کمی بیش از یک ثلث (یک سوم) آن در مدینه نازل شده است (تاریخ قرآن رامیار، ص ۲۶۳). تعداد آیات مکی ۴۴۶۸ آیه است و تعداد آیات مدنی ۱۷۶۸ آیه ( فرهنگ آماری کلمات قرآن کریم، ج ۱، ص ۳۹).
۶. قصص (قصه های) انبیا بیشتر در سوره های مکی (که در مکه نازل شده اند) بیان شده است و فقه یا احکام قرآن، بیشتر در سوره های مدنی (مدینه ای) است.
 ۷. قصص انبیا به نحوی (به صورت) بخش بخش در سراسر قرآن کریم آمده است، داستان هیچ پیامبری به طور سراسری و یکپارچه در قرآن نیامده است، مگر داستان یوسف و برادرانش که به تمامی و یکپارچه در سوره یوسف، سورۂ دوازدهم قرآن آمده است.
۸. قرآن کریم دو نزول دارد (دوبار نازل شده است): یکی دفعی و یکباره، یکی (دومی) تدریجی و ۲۳ ساله. بار اول قرآن بتمامه (کلا یکجا) در «لیله القدر)) به صورت «جمله واحده» (یکبارگی) از لوح محفوظ به بیت العزه یا بیت المعمور (در آسمان چهارم) نازل شده، و سپس نجوما یا منجما یعنی بخش بخش و به تفاریق در طول مدت ۲۳ سال به تفصیل نزول یافته است (بحارالانوار، ج۱۸، ص ۲۵۳ و ۲۵۴). نظر ملامحسن فیض کاشانی درباره دو نزول قرآن کریم چنین است: «نزول اول نزول ] معنای قرآن به قلب پیامبر است … سپس در طول بیست و سه سال هر بار که جبرئیل بر او ظاهر شده و وحی آورده و الفاظ آن را بر حضرت می خوانده است، بخش بخش از باطن قلب او به ظاهر زبانش نزول می یافته است» (مقدمه نهم از تفسیر صافی).
۹.کاتبان (نویسندگان) وحی را تا چهل نفر از صحابه با سواد هم شمرده اند که ده تن از آنان عبارتند از: ۱-۴. خلفای چهارگانه ۵. ابی بن کعب ۶. زید بن ثابت ۷. طلحه ۸. زبیر ۹. سعدبن ابی وقاص ۱۰. سالم مولی ابی حذیفه.
۱۰. ده تن از حافظان اولیه قرآن کریم از میان صحابه پیامبر به عبارتند از: ۱. علی بن ابی طالب ع ۲. عثمان ۳. ابن مسعود ۴. ابی بن کعب ۵. زید بن ثابت ۶. ابوالدرداء ۷. سالم مولی ابی حذیفه ۸. معاذ بن جبل ۹. ابو زید ۱۰. تمیم الدار.
۱۱. زید بن ثابت که در عهد عثمان سر پرست هیئت (گروه) تدوین و جمع و کتابت نهایی  قرآن و تشکیل مصحف امام (مصاحف عثمانی) شد، هم کاتب وحی بود، هم حافظ قرآن، و هم در عهد ابوبکر و به فرمان او بر مبنای وحی مکتوب ولی پراکنده بازمانده از حضرت رسول، مصحفی کامل فراهم کرده بود که نزد عمر و سپس دختر او حفصه امانت بود، و در عهد عثمان آن را مبنای کار قرار دادند.
۱۲. قرآن کریم دارای سی جزء است [= سی پاره، که هر جزء با جزء دیگر از نظر طول برابر است. احتمال دارد که حضرت رسول صلی الله علیه و آله یا جانشینان ایشان این تقسیم را، برای آنکه قراءت روزانه قرآن آسان باشد، انجام داده اند. در مصحف رسمی امروز جهان اسلام، یعنی در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه، هر جزء درست در بیست صفحه پانزده سطری کتابت شده است.
۱۳. هر جزء از اجزای سیگانه قرآن، چهار یا دو حزب و کل قرآن ۱۲۰ یا شصت حزب است. شاید این تقسیم بندی نیز برای تسهیل قراءت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد.
۱۶. تعداد آیات قرآن بر طبق اصح (صحیح ترین) روایات (نقل قول ها) ۶۲۳۶ فقره است.
۱۷. تعداد کلمات قرآن ۷۷۸۰۷ فقره است.
۱۸. کلمه جلاله (الله) در قرآن کریم ۲۶۹۹ بار به کار رفته است.
۱۹. سبع طُوَل یا طوال، عبارت است از: هفت سوره از بقره تا توبه، منهای  سوره انفال.
۲۴. مُعَوذَتَین ( که به فتح واو تلفظ می شود و به کسر آن درست است) نام دو سورۂ آخر قرآن، یعنی فلق (قل اعوذ برب الفلق) و ناس (قل اعوذ برب الناس) است که چون حضرت رسول با خواندن آنها نوادگانش حسن و حسین مایه را تعویذ می کرد (به پناه خداوند می سپرد) به این نام ها خوانده شده اند.
۲۷. کوتاه ترین آیه قرآن از میان حروف مقطعه، «طه» (که به صورت طاها تلفظ می شود در آغاز سوره طه، سوره بیستم است، هم چنین «یس» (که به صورت یاسین تلفظ میشود) در آغاز سوره یس، سوره سی و ششم قرآن. باید توجه داشت که  «ق»[= قاف] در آغاز سوره «ق»، و «ن» [= نون] در آغاز سورۂ قلم، دارای عدد مستقل نیستند؛ یعنی آیه واحدی شمرده نشده اند. از حروف مقطعه یا فواتح سور (آغازگر سوره ها) گذشته کوتاه ترین آیه قرآن مجید «مُدهامّتان» است (سوره الرحمن، آیه ۶۴) که معنای آن «دو برگ یا باغ سبز سیه تاب» است. و بلند ترین آیه، آیه تداین [= دَین = مداینه ] (مربوط به لزوم (لازم بودن) کتابت (نوشتن) سند برای وام) است (سورۂ بقره، آیه ۲۸۲) که در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه درست یک صفحه پانزده سطری را در برگرفته است (ص ۴۸). هم چنین بلند ترین سوره قرآن، سورۂ بقره است (در مصحف به کتابت عثمان طه ۴۸ صفحه است) و کوتاه ترین سوره، سورۂ کوثر است که طول آن فقط یک سطر و نیم است.
 
۳۱. دو آیه در قرآن کریم هست که صنعت قلب مستوی یا عکس کامل دارد. یعنی از هر  دو سو یکسان خوانده می شود: ۱) «کل فی فلک» (یس، ۴۰) ۲) و «رَبَّکَ فَکَبِّر» (مدثر، ۳).
۳۲. وسط قرآن مجید، یعنی آنجا که درست به نصف تقسیم می گردد در کلمه و لیتلطف» (سوره کهف، ۱۹) است.
۳۴. مفصل ترین ترجیع بند قرآن در سوره الرحمن است که ۳۱ بار آیه «فبای آلاء ربکما تکذبان» (پس کدامین نعمت پروردگارتان را انکار می کنید؟) تکرار شده است. ربکما» یعنی پروردگار شما دو تن، انس و جن. رسم است که هنگام خواندن این آیه باید گفت: «لا بشیء من آلائک ربنا نکذّب» یا «ولا بشیء من نعمک ربنا نکذب، فلک الحمد پروردگارا، به هیچ چیز از نعمت های تو انکار نداریم، پس سپاس تو را).
۳۷. آیات سجده اعم از واجب و مستحب پانزده آیه است، که از آن میان چهار آیه سجده واجب دارد که باید (واجب است) به هنگام خواندن یا شنیدن آنها سجده کرد و سوره هایی را که این چهار آیه در آن هست «عزایم» نامند و این چهار سوره عبارتند از: سجده، فصلت، نجم، علق.
۳۸. وان یکاد: آغاز آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدی) چنین است: «و إن یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لما سمعوا الذکر و یقولون إنه لمجنون *  و ما هو إلا ذکر للعالمین» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند (چشم زخم بزنند و گفتند او دیوانه است. و حال آنکه آن جز پندی برای جهانیان نیست) (سورۂ قلم، آیات ۵۱ و ۵۲). مفسران در شرح این آیه گفته اند که عده ای از کافران، چشم زنان حرفه ای و قهار و شور چشم و گزندرسان طایفه بنی اسد را، که به چشم زنی و آسیب رساندن با چشم به انسان و حیوان معروف بودند، آوردند که حضرت رسول را چشم بزنند و از پای در آورند، ولی حفظ الهی او را در امان داشت و این آیه در اشاره به آن نازل شد و حسن بصری و دیگران گفته اند که خواندن و به همراه داشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است. همین است که از آیه و ان یکاد، حرز و تعویذی به صورت گردنبند هم ساخته میشود و به گردن اطفال می اندازند. حافظ گوید:
حضور محفل انس است و دوستان جمعند             وان یکاد بخوانید و در فراز کنید
(یعنی در را ببندید که نامحرمان وارد محفل انس ما نشوند).
۳۹. در قرآن کریم از ۲۵ تن از انبیای عظام الهی نام برده شده است و شرح مفصل یا کوتاه دعوت آنان قوم خود را به توحید و نیکوکاری آمده است. این پیامبران عبارتند از : ۱. آدم علیه السلام؟ ۲. ابراهیم علیه السلام ؟ ۳. ادریس علیهالسلام ۴. اسحاق علیهالسلام * ۵. اسرائیل [=یعقوب ] ع. اسماعیل علیهالسلام ۷. الیاس علیهالسلام ۸. الیسع علیهالسلام ۹. ایوب علیهالسلام ۱۰. داود علیهالسلام ۱۱. ذوالکفل علیهالسلام ۱۲. زکریا علیهالسلام ۱۳. سلیمان علیهالسلام ۱۴. شعیب علیهالسلام ۱۵. صالح علیهالسلام ۱۶. عیسی علیهالسلام ۱۷. لوط علیهالسلام ۱۸. محمد علیهالسلام ۱۹. موسی علیهالسلام ۲۰. نوح علیهالسلام ۲۱. هارون علیهالسلام ۲۲. هود علیهالسلام ۲۳. یحیی علیهالسلام ۲۴. یوسف علیهالسلام ۲۵. یونس علیهالسلام.
۴۰. اعلام قرآن، یعنی شناخت و معرفی صاحبان نام های خاص در قرآن کریم که این نام های خاص۱۰) گاه شامل رجال است؛ مانند ذوالقرنین یا شعیب یا ابراهیم. ۲) گاه شامل نساء است؛ مانند مریم و زنان بعضی انبیا یا زلیخا که تحت عنوان امرأه العزیز همسر عزیز مصر از او نام برده شده است. ۳) گاه شامل اماکن جغرافیایی است؛ نظیر مصر، مدین، مکه و مدینه. ۲) گاه شامل غزوات است؛ مانند بدر، احد (از احد بالصراحه نام برده نشده است) یا حنین. ۵) گاه شامل اقوام است؛ مانند عرب، عاد، یأجوج و مأجوج. ۶) گاه شامل نام  فرشتگان است؛ مانند جبرئیل، میکائیل، ملک الموت، مالک دوزخ، هاروت و ماروت۷) گاه شامل آلهه کفر وبتان است؛ مانند عزی، لات، منات، ود، سواع، یعوق. ۸) گاه شامل ائمه الکفر است؛ مانند فرعون، سامری، قارون. ۹) گاه شامل موجودات غیبی اخروی است؛ مانند بهشت، جهنم، سلسبیل، کوثر. ۱۰) گاه شامل کتب آسمانی است: زبور، تورات، انجیل و قرآن.  
۴۲. قاریان هفتگانه یا قراء سبعه، که در واقع ائمه (بزرگان و موسسین) قراءت و قراءت شناس و مقرى دانای علم قراءت و قراءت پژوه) هستند، عبارتند از: ۱. عبدالله بن عامر دمشقی (م ۲۱ – ۱۱۸ ق.) ۲. عبدالله بن کثیر مکی (۴۵ – ۱۲۰ق.) ۳. عاصم بن ابی النجود (۷۶ – ۱۲۸ق.) ۴. زبان بن علاء = ابوعمرو بصری (۶۸ – ۱۵۴ق.) ۵. حمزه بن حبیب کوفی (۸۰- ۱۵۶ق.) . نافع بن عبدالله مدنی (۷۰- ۱۶۹ ق.) ۷. علی بن حمزه کسائی (۱۱۹ – ۱۸۹ق.).
۴۳. متشابهات طبق تصریح قرآن کریم (آل عمران، ۷) در قرآن کریم وجود دارد، یعنی آیه ها و عباراتی از قرآن که آنها را نمی توان و نمی باید به معنای ظاهری گرفت. مانند اینکه «عرش الهی بر آب بود». در برابر متشابهات، محکمات است که بخش اعظم قرآن را تشکیل می دهد و معنای آنها از ظاهرشان برمی آید؛ مانند «الوالدات یرضعن أولادهن حولین کاملین» (بقره، ۲۳۳) (مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند). متشابهات در قرآن کریم در حدود دویست آیه در میان ۶۲۳۶ آیه است. تأویل متشابهات جایز و بلکه لازم است و آن وظیفه و در حد توان راسخان (عالمان خبره) در علم و ایمان است. و برعکس، تأویل محکمات غیر لازم و ممنوع است.  
۵۵ . اولین مفسر قرآن حضرت رسول هستند و نمونه ای از تفسیرهای ایشان، با ترتیب سوره به سوره در کتاب اتقان سیوطی نقل شده است. نیز بسیاری از احادیث از ایشان نقل شده است که روشنگر آیات قرآنی است و احادیث تفسیری نام دارد.
۵۶. پس از رسول الله بزرگ ترین قرآن شناس و مفسر جامعه اسلامی در صدر اسلام، حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام است که سوگند یاد فرموده است که اگر بخواهم تفسیر سورۂ حمد را در حدی که هفتاد بار شتر باشد، بیان میدارم. هم چنین ایشان از حافظان قرآن و کاتبان وحی بوده است و مصحف خود را در فاصله ای کمتر از یک هفته پس از وفات رسول الله صلی الله علیه وآله جمع کرد. ولی چون دارای توضیحات و اضافات تفسیری بود و فی المثل نام منافقان را که در قرآن با اشاره و بدون نام آمده است، بالصراحه (دقیق و صریح و بی پرده) معلوم می کرد و نظایر این، آن جمع و تدوین را که بر حسب نزول بود از ایشان نپذیرفتند. حضرت ابتدا آزرده شدند؛ ولی سپس با دیدن روشمندی و اتقان شیوه کار گروه زید بن ثابت در عهد عثمان وکمال دقت و مراقبتی که در تدوین مصحف امام (مصاحف عثمانی) به کار رفته بود آن را پذیرفتند و مصحف خود را ظاهر نساختند و فرمودند: اگر همان مسؤولیتی که به عثمان داده شد به من داده میشد من نیز در جمع و تدوین قرآن همان کار را می کردم.
۵۷. پس از حضرت رسول و حضرت علی بزرگ ترین قرآن شناس جامعه صدر اسلامی ابن عباس (عبدالله بن عباس) صحابی گرانقدر و شاگرد حضرت علی بوده است که اقوال تفسیری او که در دل تفسیر طبری آمده بوده است، به صورت مستقل جمع شده و به کوشش فیروزآبادی صاحب قاموس تحت عنوان تنویر المقباس فی تفسیر ابن عباس مدون گردیده و در عصر جدید انتشار یافته است.
۵۹. مهم ترین تفسیر قدیم جهان اسلام تفسیر طبری مورخ و محدث بزرگ ایرانی است (متوفی ۳۱۰ ق.) که به جامع البیان معروف است و در سی مجلد به طبع رسیده (چاپ شده) است.  این تفسیر قدیمی ترین و مهم ترین تفسیر نقلی یا مأثور جهان اسلام هم شمرده می شود.
۶۵. جامع ترین تفسیر قدیمی شیعه امامیه مجمع البیان در ده مجلد اثر ابوعلى امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ ق.) به عربی است که به فارسی هم ترجمه شده است.
ا ۶۶ . مهم ترین تفسیر شیعه در قرن چهاردهم هجری تفسیر المیزان، اثر شادروان علامه طباطبائی (م ۱۳۶۱ ش .) است در بیست جلد به عربی که به فارسی هم ترجمه شده است.
۶۸. «اعجاز عددی قرآن کریم» یکی از رشته های قرآن پژوهی جدید است که مقصود آن، نشان دادن نظم اعجاز گونه ریاضی قرآن کریم است. نخستین کسی که این مسأله را پیش کشید و حیرت و اعجاب جهانیان را برانگیخت، دکتر رشاد خلیفه مصری الاصل و استاد کامپیوتر در دانشگاه های امریکا بود که فرضیه عدد نوزده را پیش کشید که بسم الله الرحمن الرحیم، نوزده حرف است و کلمه «اسم» نوزده بار در قرآن آمده است، و کلمه جلاله (الله) ۲۶۹۸ بار که مضربی از نوزده است؛ یعنی ۱۹۷۱۴۲؛ و «الرحمن» ۵۷بار (۳۷۱۹)، و «الرحیم» ۱۱۴ بار (۱۹۶۶) در قرآن به کار رفته است. اما نظریه او از دو جهت غوغا به بار آورد: یکی آنکه عدد نوزده در قرآن شماره نگهبانان جهنم هم هست (علیها تسعه عشر). این اشکالی به بار نمی آورد، ولی عدد نوزده عدد مقدس بابیان و بهاییان است؛ یعنی «حروف حی» یا اصحاب نزدیک باب است، لذا مسلمانان از این نظریه بر آشفتند و آشوب های بعد در نهایت به ترور یا قتل رشاد خلیفه انجامید. اشکال دیگر نظریه او این بود که تا حدودی «حساب سازی» در آن مشاهده شد. از جمله یکی از بزرگ ترین قرآن پژوهان ایران، آقای دکتر محمود روحانی، که صاحب یکی از دقیق ترین فرهنگ ها و فهرست های آماری قرآن است (به نام فرهنگی آماری کلمات قرآن کریم/ المعجم الاحصائی لألفاظ القرآن الکریم، ۳ مجلد، طبع مشهد، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوی)، بررسی جدید و دقیقی درباره آمار کلمه جلاله (الله) در قرآن انجام داده و از نظریه دکتر رشاد خلیفه هم باخبر بوده است و با قاطعیت تمام آمار این کلمه را ۲۶۹۹ نشان میدهد که با آمار رشاد خلیفه یک عدد اختلاف، و با المعجم المفهرس معروف محمد فؤاد عبدالباقی دو عدد اختلاف دارد.

 

 
فضیلت تلاوت سوره های قرآن کریم

در اینجا لازم مى دانیم که این حقیقت مهم را بیان کنیم  ، که ثوابها و فضیلتها و پاداشهاى مهمى که براى تلاوت قرآن یا سوره ها و آیات خاصى نقل شده هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت اوراد (ورد) بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند.
بلکه خواندن قرآن براى فهمیدن ، و فهمیدن براى اندیشیدن ، و اندیشیدن براى عمل است. اتفاقا هر فضیلتى درباره سوره اى یا آیه اى ذکر شده تناسب بسیار زیادى با محتواى آن سوره یا آیه دارد. مثلا در فضیلت سوره نور چنین مى خوانیم که هر کس بر آن مداومت کند خداوند او و فرزندانش را از آلودگى به زنا حفظ مى کند . این به خاطر آنست که محتواى سوره نور دستورات مهمى در زمینه مبارزه با انحرافات جنسى دارد: دستور به تسریع ازدواج افراد مجرد دستور به حجاب ، دستور به ترک چشم چرانى و نگاه هاى هوس آلود، دستور به ترک شایعه پراکنى و نسبتهاى ناروا، و بالاخره دستور به اجراى حد شرعى درباره زنان و مردان زناکار. بدیهى است اگر محتواى این سوره در جامعه یا خانوادهاى پیاده شود آلودگى به زنا نخواهد بود.
همچنین آیاتى از سوره بقره که در بالا اشاره شد و اتفاقا همه در زمینه توحید و ایمان به غیب ، و خداشناسى و پرهیز از وسوسه هاى شیطانى است ، اگر کسى بخواند و محتواى آنرا در عمق جانش پیاده کند، مسلما آن فضائل را خواهد داشت .
درست است که خواندن قرآن به هر حال ثواب دارد، ولى ثواب اصلى و اساس و آثار سازنده هنگامى خواهد بود که مقدمهاى براى اندیشه و عمل باشد.
۱- فضیلت سوره حمد
در حدیثى از پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم  مى خوانیم که الحمد ام القرآن و این به هنگامى بود که جابر بن عبدالله انصارى خدمت پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم رسید، پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم  به او فرمود:
آیا برترین سوره اى را که خدا در کتابش نازل کرده به تو تعلیم کنم ، جابر عرض کرد آرى پدر و مادرم به فدایت باد، به من تعلیم کن ، پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم  سوره حمد که ام الکتاب است به او آموخت سپس اضافه فرمود این سوره شفاى هر دردى است مگر مرگ.
و نیز از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلم  نقل شده که فرمود: و الذى نفسى بیده ما انزل الله فى التوراه ، و لا فى الزبور، و لا فى القرآن مثلهاهى ام الکتاب  قسم به کسى که جان من به دست او است خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور، و نه حتى در قرآن ، مثل این سوره را نازل نکرده است ، و این ام الکتاب است.
 آیه الکرسى یکى از مهمترین آیات قرآن
در اهمیت و فضیلت این آیه همین بس که از پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم  نقل شده است که از ابى بن کعب سوال کرد و فرمود: کدام آیه برترین آیه کتاب الله است ؟ عرض کرد: الله لا اله الا هو الحى القیوم ، پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم  دست بر سینه او زد وفرمود: دانش بر تو گوارا باد، سوگند به کسى که جان محمد صلى الله علیه و آله و سلم  در دست او است این آیه داراى دو زبان و دو لب است که در پایه عرش الهى تسبیح و تقدیس خدا مى گوید.
در حدیث دیگرى از على علیه السلام  از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم  مى خوانیم که فرمود: سید القرآن البقره و سید البقره آیه الکرسى یا على ان فیها لخمسین کلمه فى کل کلمه خمسون برکه : برگزیده قرآن سوره بقره و برگزیده بقره ، آیه الکرسى است ، در آن پنجاه کلمه است و در هر کلمه اى پنجاه برکت است .
و در حدیث دیگرى از امام باقر علیه السلام  آمده است : هر کس آیه الکرسى را یک بار بخواند، خداوند هزار امر ناخوش آیند از امور ناخوش آیند دنیا، و هزار امر ناخوش آیند از آخرت را از او بر طرف مى کند که آسانترین ناخوشایند دنیا، فقر، و آسانترین ناخوشایند آخرت ، عذاب قبر است .
روایات در فضیلت این آیه شریفه بسیار زیاد است و در کتب علماى شیعه و اهل سنت نقل شده است با دو حدیث دیگرى از رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم  این بحث را پایان مى دهیم ، فرمود: اعطیت آیه الکرسى من کنز تحت العرش و لم یوتها نبى کان قبلى : آیه الکرسى از گنجى زیر عرش الهى به من داده شده است و به هیچ پیامبرى قبل از من داده نشد.
در حدیث دیگرى آمده است که دو برادر به حضور پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم  رسیدند و عرض  کردند براى تجارت به شام مى رویم ، به ما تعلیم دهید چه بگوییم تا از شر اشرار مصون بمانیم  فرمود: هنگامى که به منزلگاهى رسیدید و نماز عشا را خواندید، موقعى که یکى از شما در بستر قرار مى گیرد، تسبیح فاطمه زهرا علیهاالسلام
بگوید و سپس آیه الکرسى بخواند فانه محفوظ من کل شى ء حتى یصبح : مسلما او از همه چیز در امان خواهد بود تا صبح ، سپس در ذیل این حدیث آمده است که در یکى از منزلگاهها دزدان قصد هجوم به آنها را داشتند اما هر چه تلاش کردند موفق نشدند.
به یقین این همه اهمیت که به آیه الکرسى داده شده است به خاطر محتواى مهم و برجسته آن است.

در حدیثى از امام على بن الحسین علیهماالسلام  مى خوانیم که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم  فرمود: کسى که چهار آیه از اول سوره بقره و آیه الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر بقره را بخواند، هرگز ناخوشایندى در خودش و مالش نمى بیند و شیطان به او نزدیک نمى شود، و قرآن را فراموش ‍ نمى کند.

دلیل اهمیت آیه الکرسى
اهمیت فوق العاده آیه الکرسى از این نظر است که مجموعه اى از معارف اسلامى و صفات خداوند اعم از صفات ذات و فعل ، مخصوصا مساله توحید در ابعاد مختلف را در بر گرفته ، این اوصاف که به دوازده بخش ‍ بالغ مى شود و هر کدام مى تواند ناظر به یکى از مسائل تربیتى انسان باشد قابل دقت است و به گفته ابو الفتوح رازى هر یک از این صفات ، یکى از مذاهب باطله را نفى مى کند و به این ترتیب ، دوازده تفکر باطل و نادرست به وسیله آن اصلاح مى شود.
 اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَهٌ وَ لا نَوْمٌ لَّهُ مَا فى السمَوَتِ وَ مَا فى الاَرْضِ مَن ذَا الَّذِى یَشفَعُ عِندَهُ إِلا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَینَ أَیْدِیهِمْ وَ مَا خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطونَ بِشىْءٍ مِّنْ عِلْمِهِ إِلا بِمَا شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السمَوَتِ وَ الاَرْض وَ لا یَئُودُهُ حِفْظهُمَا وَ هُوَ الْعَلىُّ الْعَظِیمُ۲۵۵ لا إِکْرَاهَ فى الدِّینِ قَد تَّبَینَ الرُّشدُ مِنَ الغَىِّ فَمَن یَکْفُرْ بِالطغُوتِ وَ یُؤْمِن بِاللَّهِ فَقَدِ استَمْسک بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَى لا انفِصامَ لَهَا وَ اللَّهُ سمِیعٌ عَلِیمٌ۲۵۶ اللَّهُ وَلىُّ الَّذِینَ ءَامَنُوا یُخْرِجُهُم مِّنَ الظلُمَتِ إِلى النُّورِ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَاؤُهُمُ الطغُوت یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلى الظلُمَتِ أُولَئک أَصحَب النَّارِ هُمْ فِیهَا خَلِدُونَ۲۵۷

۲- فضیلت سوره بقره
در فضیلت این سوره روایات پر اهمیتى در منابع اسلامى نقل شده است :
از جمله مرحوم طبرسى در مجمع البیان از پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم  چنین نقل مى کند که پرسیدند: اى سوره القرآن افضل ؟ قال : البقره ، قیل اى آیه البقره افضل ؟ قال آیه الکرسى :کدامیک از سوره هاى قرآن از همه برتر است ؟ فرمود: سوره بقره ، عرض کردند کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است ؟ فرمود: آیه الکرسى .
افضلیت این سوره ظاهرا به خاطر جامعیت آنست ، و افضل بودن آیه الکرسى به خاطر محتواى توحیدى خاص آن مى باشد که به خواست خدا در تفسیر آن خواهد آمد.
و این منافات ندارد که بعضى از سوره هاى دیگر قرآن از جهات دیگرى برترى داشته باشند، چرا که از دیدگاه هاى مختلف به آنها نظر شده است .
و نیز از امام على بن الحسین علیهماالسلام  از پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم  چنین نقل شده است که فرمود کسى که چهار آیه از آغاز سوره بقره و آیه الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر آن را بخواند هرگز در جان و مال خود ناخوش آیندى نخواهد دید، و شیطان به او نزدیک نمى شود، و قرآن را فراموش نخواهد کرد.
 
۲۳- فضیلت تلاوت سوره مؤ منون
در روایات اسلامى که از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  و ائمه اهل بیت علیهمالسلام  بما رسیده فضیلت بسیارى براى این سوره بیان شده است .
در حدیثى از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم من قرء سوره المؤ منین بشرته الملائکه یوم القیامه بالروح و الریحان و ما تقر به عینه عند نزول ملک الموت : هر کس سوره مؤ منان را تلاوت کند فرشتگان در روز قیامت او را به روح و ریحان بشارت مى دهند و هنگامى که فرشته مرگ براى قبض روح او مى آید چنان بشارتى به او مى دهد که چشمش روشن مى شود.
و از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : من قرء سوره المؤ منین ختم الله له بالسعاده اذا کان یدمن قرائتها فى کل جمعه ، و کان منزله فى الفردوس الاعلى مع النبیین و المرسلین : هر کس سوره مؤ منون را بخواند و در هر جمعه آن را ادامه دهد خداوند پایان زندگى او را با سعادت قرار مى دهد و جایگاه او فردوس اعلى بهشت برین  است ، همراه پیامبران و رسولان .
تکرار این معنى را ضرورى مى دانیم که ذکر فضائل تلاوت سوره ها هرگز به معنى خواندن خالى از اندیشه و تصمیم و عمل نیست که این کتاب آسمانى کتاب تربیت و انسانسازى و برنامه هاى عملى است ، و به راستى اگر کسى برنامه هاى عقیدتى و عملى خود را با محتواى این سوره و حتى چند آیه آغاز آن که بیان صفات مؤ منان است تطبیق دهد آنهمه افتخارات باید نصیب او شود.
و لذا در بعضى از روایات از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده : هنگام نزول آغاز این سوره فرمود لقد انزل الى عشر آیات من اقامهن دخل الجنه : ده آیه بر من نازل شده که هر کس آنها را بر پا دارد وارد بهشت خواهد شد!.تعبیر به اقام  بر پا دارد به جاى قرء بخواند گویاى همان حقیقتى است که در بالا اشاره کردیم که هدف اصلى پیاده کردن محتواى این آیات در متن زندگى است ، نه مجرد خواندن.

۲۴- فضیلت تلاوت سوره نور
در حدیثى از پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم من قرء سوره نور اعطى من الاجر عشر حسنات بعدد کل مؤ منه و مؤ من فیما مضى و فیما بقى : کسى که سوره نور را بخواند و محتواى آن را در زندگى خود پیاده کند خداوند به عدد هر زن و مرد با ایمانى در گذشته و آینده ده حسنه به عنوان پاداش به او خواهد داد.در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : حصنوا اموالکم و فروجکم بتلاوه سوره نور و حصنوا بها نسائکم ، فان من ادمن قرائتها فى کل یوم او فى کل لیله لم یزن احد من اهلبیته ابدا حتى یموت : اموال خود را از تلف و دامان خود را از ننگ بى عفتى حفظ کنید به وسیله تلاوت سوره نور، و زنانتان را در پرتو دستوراتش از انحرافات مصون دارید که هر کس قرائت این سوره را در هر شبانه روز ادامه دهد احدى از خانواده او هرگز تا پایان عمر گرفتار عمل منافى عفت نخواهد شد.توجه به محتواى سوره که از طرق گوناگون و مؤ ثر به مبارزه با عوامل انحراف از جاده عفت برخاسته نکته اصلى حدیث فوق و همچنین مفهوم عملى آن را روشن مى سازد.

۳۶- فضیلت  تلاوت سوره یس
 سورهیس به گواهى احادیث متعددى که در این زمینه وارد شده یکى از مهمترین سوره هاى قرآنى است ، به گونه اى که در احادیث به عنوان قلب قرآن نامیده شده است .
در حدیثى از پیامبر اسلام مى خوانیم :
ان لکل شى ء قلبا و قلب القرآن یس هر چیز قلبى دارد و قلب قرآن یس است !.
در حدیثى از امام صادق علیهالسلام  نیز همین معنى آمده است و در ذیل آن مى افزاید: فمن قرء یس فى نهاره قبل ان یمسى کان فى نهاره من المحفوظین و المرزوقین حتى یمسى ، و من قراءها فى لیله قبل ان ینام و کل به الف ملک یحفظونه من کل شیطان رجیم و من کل آفه : هر کس ‍ آن را در روز پیش از آنکه غروب شود بخواند در تمام طول روز محفوظ و پر روزى خواهد بود، و هر کسآن را در شب پیش از خفتن بخواند خداوند هزار فرشته را بر او مامور مى کند که او را از هر شیطان رجیم و هر آفتى حفظ کنند… و به دنبال آن فضائل مهم دیگرى نیز بیان مى فرماید.
باز در حدیثى از پیامبر میخوانیم که فرمود: سوره یس تدعى فى التوراه المعمه ! قیل و ما المعمه ؟ قال تعم صاحبها خیر الدنیا و الاخره … سوره یس در تورات به عنوان عمومیت آفرین نامیده شده ، سؤ ال شد از چه رو به آن عمومیت آفرین گفته مى شود؟ فرمود: به خاطر اینکه کسى که همدم و همنشین این سوره باشد او را مشمول تمام خیر دنیا و آخرت مى کند….روایات دیگرى نیز در این زمینه در کتب شیعه و اهل سنت آمده است که اگر بخواهیم همه آنها را نقل کنیم سخن به درازا مى کشد.
به این ترتیب باید اعتراف کرد که شاید کمتر سوره اى در قرآن مجید داراى اینهمه فضیلت بوده باشد.
و همانگونه که بارها گفته ایم این فضیلت براى کسانى نیست که تنها الفاظ آن را بخوانند، و مفاهیم آن را به طاق نسیان زنند، بلکه این عظمت به خاطر محتواى عظیم این سوره است .
محتوائى بیدارگر ایمان بخش و مسئولیت آفرین و تقوازا که وقتى انسان در آن اندیشه کند و این اندیشه در اعمال او پرتوافکن گردد خیر دنیا و آخرت را براى او به ارمغان مى آورد.
فى المثل در آیه ۶۰ این سوره سخن از پیمانى به میان مى آورد که خداوند از تمام فرزندان آدم گرفته که شیطان را پرستش نکنند که شیطان دشمن آشکارى است
الم اعهد الیکم یا بنى آدم الا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین .
روشن است هرگاه انسان به این پیمان الهى پایبند باشد، همانگونه که در احادیث فوق آمده ، از هر شیطان رجیمى در امان خواهد بود ولى اگر این آیه را سرسرى مى خواند و در عمل از دوستان مخلص و یاران وفادار شیطان است ، نمى تواند به این افتخار بزرگ نائل گردد، همچنین درباره فرد فرد آیات و کلمات این سوره باید این محاسبه را انجام داد.

 
۵۳- فضیلت تلاوت سوره نجم
در روایات فضائل مهمى براى تلاوت این سوره بیان شده است :
در حدیثى از رسول الله صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : من قراء سوره النجم اعطى من الاجر عشر حسنات ، بعدد من صدق بمحمد صلى اللّه علیه و آله  و من جحد به : هر کس سوره النجم  را بخواند خداوند به عدد هر یک از کسانى که به پیامبر ایمان آوردند و کسانى که او را انکار کردند ده حسنه به او عطا مى کند.
و در حدیثى از امام صادق جعفر بن محمد علیهم السلام  مى خوانیم : من کان یدمن قرائه و النجم فى کل یوم ، او فى کل لیله ، عاش محمودا بین الناس ، و کان مغفورا له و کان محببا بین الناس :
کسى که پیوسته سوره النجم را در هر روز یا در هر شب تلاوت کند در میان مردم فردى شایسته شناخته مى شود، خداوند او را مى آمرزد، و محبوبیت در میان مردم به دست مى آورد.
مسلما چنین پاداشهاى عظیمى از آن کسانى است که تلاوت این سوره را وسیله اى براى اندیشیدن ، و سپس عمل ، قرار دهند، و تعلیمات مختلف این سوره در زندگى آنها پرتوافکن شود.
 
 
۵۵- فضیلت تلاوت سوره الرحمن
 از آنجا که این سوره حس شکرگزارى را در انسانها به عالیترین وجهى برمى انگیزد، و بیان نعمتهاى مادى و معنوى دنیا و آخرت شوق طاعت و بندگى را در دل او افزایش مى دهد فضیلتهاى فراوانى براى تلاوت آن در روایات آمده است ، البته تلاوتى که در اعماق روح انسان نفوذ کند و مبداء حرکت گردد نه مجرد لقلقه زبان .
از جمله در حدیثى از رسول خدا مى خوانیم : من قراء سوره الرحمن رحم الله ضعفه و ادى شکر ما انعم الله علیه : هر کس سوره الرحمن را بخواند خداوند به ناتوانى او در اداى شکر نعمتها رحم مى کند، و حق شکر نعمتهائى را که به او ارزانى داشته خودش ادا مى کند.
در حدیث دیگرى در ثواب الاعمال  از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : تلاوت سوره الرحمن ، و قیام به آن را هرگز رها نکنید، چرا که این سوره در قلوب منافقان هرگز استقرار نمى یابد، و خداوند آن را در قیامت در صورت انسانى قرار مى دهد که زیباترین چهره ، و خشبوترین رائحه را دارد، سپس در جائى قرار مى گیرد که از همگان به خداوند متعال نزدیکتر است ! خداوند از این سوره مى پرسد: چه کسى در زندگى دنیا به محتواى تو قیام داشت و تلاوت تو را ادامه مى داد؟
در پاسخ مى گوید: خداوندا! فلان و فلان در اینحال صورتهاى آنها سپید مى شود، خدا به آنها مى فرماید: اکنون هر که را مى خواهید شفاعت کنید، آنها تا آنجا که آرزو دارند شفاعت مى کنند، و براى هیچکس ‍ شفاعت نمى کنند مگر اینکه به آنها گفته مى شود وارد بهشت شوید و هر کجا مى خواهید ساکنگردید!.
و در حدیث دیگرى از آن حضرت آمده است : من قراء سوره الرحمن فقال عند کل فباى آلاء ربکما تکذبان  لا بشى ء من آلائک رب اکذب ، فان قراءها لیلا ثم مات مات شهیدا، و ان قراءها نهارا فمات مات شهیدا:
هر کس سوره الرحمن را بخواند و هنگامى که به آیه فباى آلاء ربکما تکذبان  مى رسد بگوید لا بشى ء من الائک رب اکذب : خداوندا هیچیک از نعمتهاى تو را انکار نمى کنم  اگر این تلاوت در شب باشد و در همان شب بمیرد شهید خواهد بود، و اگر در روز باشد و در همان روز بمیرد نیز شهید خواهد بود!.
 
 56- فضیلت تلاوت سوره  واقعه
درباره تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع اسلامى ذکر شده است ، از جمله در حدیثى از رسول خدا مى خوانیم : من قراء سوره الواقعه کتب لیس من الغافلین : کسى که سوره واقعه را بخواند نوشته مى شود که این فرد از غافلان نیست .چرا که آیات سوره آنقدر تکاندهنده و بیدارکننده است که جائى براى غفلت انسان باقى نمى گذارد.
به همین دلیل در حدیث دیگرى از پیامبر صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : وقتى از آن حضرت سؤ ال کردند: چرا با این سرعت آثار پیرى در چهره مبارک شما ظاهر شده است ؟ در پاسخ فرمود: شیبتنى هود، والواقعه ، والمرسلات ، و عم یتسائلون : سوره هاى هود و واقعه و مرسلات و عم مرا پیر کرد! چرا که در این سوره ها اخبار تکاندهنده اى از قیامت و رستاخیز و حوادث هولناک و مجازات مجرمان آمده ، همچنین داستانهاى تکاندهنده اى از سرگذشت اقوام پیشین و بلاهائى که بر آنها نازل شد.در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : من قراء فى کل لیله جمعه الواقعه احبه الله ، و حببه الى الناس اجمعین ، و لم یر فى الدنیا بؤ سا ابدا، و لا فقرا و لا فاقه و لا آفه من آفات الدنیا، و کان من رفقاء امیرالمؤ منین علیه السلام : هر کس سوره واقعه را در هر شب جمعه بخواند خداوند او را دوست دارد و نزد همه مردم محبوب مى کند، و هرگز در دنیا ناراحتى نمى بیند، و فقر و فاقه و آفتى از آفات دنیا دامنگیرش نمى شود، و از دوستان امیرمؤ منان على علیه السلام  خواهد بود.در حدیث دیگرى آمده است که عثمان بن عفان به عنوان عیادت وارد بر عبدالله بن مسعود شد در همان بیمارى که با آن از دنیا رفت ، پرسید: از چه ناراحتى ؟ گفت : از گناهانم ، گفت : چه میل دارى ؟ گفت : رحمت پروردگارم ! گفت : اگر موافق باشى طبیب براى تو بیاوریم ؟ گفت : طبیب بیمارم کرده ، گفت : اگر مایل باشى دستور دهم عطاى تو را از بیت المال بیاورند، گفت : آن روز که نیازمند بودم به من ندادى و امروز که بى نیازم به من مى دهى ؟!
گفت : مانعى ندارد براى دخترانت باشد، گفت : آنها هم نیازى ندارند، چرا که من سفارش کردم سوره واقعه  را بخوانند، من از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله  شنیدم که مى فرماید: من قراء سوره الواقعه کل لیله لم تصبه فاقه ابدا: هر کس سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز فقیر نخواهد شد.و به همین دلیل در روایت دیگرى سوره واقعه سوره غنى  نامیده شده است.
روشن است که تنها نمى توان با لقلقه زبان اینهمه برکات را در اختیار گرفت ، بلکه باید به دنبال تلاوت فکر و اندیشه ، و به دنبال آن حرکت و عمل باشد.
 
 57- فضیلت تلاوت سوره حدید
در روایات اسلامى نکته هاى جالب توجهى پیرامون فضیلت تلاوت این سوره آمده ، البته تلاوتى که تواءم با فکر، و تفکرى که تواءم با عمل باشد.
در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : من قراء سوره الحدید کتب من الذین آمنوا بالله و رسوله : کسى که سوره حدید را بخواند در زمره کسانى که به خدا و پیامبرش ایمان آورده اند نوشته خواهد شد.در حدیث دیگرى از همان حضرت صلى اللّه علیه و آله  نقل شده که قبل از خواب مسبحات را تلاوت مى فرمود مسبحات سوره هائى است که با سبح لله یا یسبح لله آغاز مى شود و آن پنج سوره است : سوره حدید، حشر، صف جمعه و تغابن  و مى فرماید: ان فیهن آیه افضل من الف آیه : در آنها آیه اى است که از هزار آیه برتر است !.البته پیامبر صلى اللّه علیه و آله  این آیه را تعیین نفرموده ، ولى بعضى از مفسران احتمال داده اند که منظور آخرین آیه سوره حشر است ، هر چند دلیل روشنى براى این معنى در دست نیست.
در حدیث دیگرى از امام باقر علیه السلام  مى خوانیم : من قراء المسبحات کلها قبل ان ینام لم یمت حتى یدرک القائم علیه السلام  و ان مات کان فى جوار رسول الله صلى اللّه علیه و آله : کسى که مسبحات  سوره هاى پنجگانه فوق  را بخواند از دنیا نمى رود تا حضرت مهدى علیه السلام  را درک کند، و اگر قبلا از دنیا برود در جهان دیگر در همسایگى رسول خدا خواهد بود.
 

۵۹- فضیلت تلاوت سوره حشر
براى این سوره فضیلت بسیار گفته شده از جمله در حدیثى از پیغمبر گرامى صلى اللّه علیه و آله  مى خوانیم : من قراء سوره الحشر لم یبق جنه و لا نار و لا عرش و لا کرسى و لا حجاب و لا السموات السبع و لا الارضون السبع و الهوام و الریاح و الطیر و الشجر و الدواب و الشمس و القمر و الملائکه الا صلوا علیه ، و استغفروا له و ان مات من یومه او لیلته مات شهیدا!: هر کس سوره حشر را بخواند تمام بهشت و دوزخ و عرش و کرسى و حجاب و آسمانها و زمینهاى هفتگانه و حشرات و بادها و پرندگان و درختان و جنبندگان و خورشید و ماه و فرشتگان همگى بر او رحمت مى فرستند، و براى او استغفارمى کنند، و اگر در آن روز یا در آن شب بمیرد شهید مرده است.
و در حدیث دیگرى از امام صادق مى خوانیم من قراء اذا امسى الرحمن و الحشر وکل الله بداره ملکا شاهرا سیفه حى یصبح : هر کس سوره الرحمن و حشر را به هنگام غروب بخواند خداوند فرشته اى را با شمشیر برهنه ماءمور حفاظت خانه او مى کند.
بدون شک اینها همه آثار اندیشه در محتواى سوره است که از قرائت آن ناشى مى شود و در زندگى انسان پرتوافکن مى گردد.


۶۲- فضیلت تلاوت سوره جمعه
در فضیلت تلاوت این سوره روایات بسیارى وارد شده ، چه مستقلا و یا در ضمن نمازهاى یومیه .
در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : و من قرء سوره الجمعه اعطى عشر حسنات بعدد من اتى الجمعه ، و بعدد من لم یاتها فى امصار المسلمین : هر کس سوره جمعه را بخواند خداوند به تعداد کسانى که در نماز جمعه شرکت مى کنند و کسانى که شرکت نمى کنند در تمام بلاد مسلمین به او ده حسنه مى بخشد.
در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  آمده است که بر هر مؤ منى از شیعیان ما لازم است در شب جمعه ، سوره جمعه  و سبح اسم ربک الاعلى  را بخواند، و در ظهر جمعه ، سوره جمعه و منافقین را، و هر گاه چنین کند گوئى عمل رسول الله صلى اللّه علیه و آله و سلّم  را انجام داده ، و پاداش و ثوابش بر خدا بهشت است .
مخصوصا تاءکید زیادى روى این مطلب شده که سوره جمعه  و منافقین  را در نماز جمعه بخوانند و در بعضى از این روایات آمده که حتى الامکان آن را ترک نکنند و با این که عدول از سوره توحید و قل یا ایها الکافرون  به سوره هاى دیگر در قرائت نماز جائز نیست این مساءله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره جمعه  و منافقین  جایز بلکه مستحب شمرده است .
و اینها همه نشانه اهمیت فوق العاده این سوره قرآن مجید است.
 

۷۶- فضیلت تلاوت سوره انسان دهر
در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است : من قرأ سوره هل اتى  کان جزاؤ ه على الله جنه و حریرا: کسى که سوره هل اتى را بخواند پاداش او بر خداوند بهشت و لباسهاى بهشتى است .
و در حدیثى از امام باقر علیه السلام  آمده که یکى از پاداشهاى کسى که سوره هل اتى را در هر صبح پنجشنبه بخواند این است که در قیامت با پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  خواهد بود.


۷۸- فضیلت تلاوت سوره نبا
در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است : من قراء سوره عم یتسائلون سقاه الله برد الشراب یوم القیامه : کسى که سوره عم یتسائلون را بخواند .
خداوند از نوشیدنى خنک و گواراى بهشتى در قیامت سیرابش مى کند              
و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  میخ ‌وانیم : من قراء عم یتسائلون لم یخرج سنته اذا کان یدمنها فى کل یوم حتى یزور البیت الحرام !: کسى که همه روز سوره عم یتسائلون را ادامه دهد سال تمام نمى شود مگر اینکه خانه خدا را زیارت مى کند!
در اینجا لازم به ذکر است که اینجانب افراد ی را  می شناسم که الحمد الله بعد از خواندن این سوره توفیق زیارت خانه خدا نصیبشان شده .
و نیز در حدیث دیگرى از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده که فرمود: من قراءها و حفظها کان حسابه یوم القیامه بمقدار صلوه واحده : کسى که آن را بخواند و حفظ کند حساب او در روز قیامت چنان سریع انجام مى گیرد که  به مقدار خواندن یک نماز خواهد بود.
 

 87- فضیلت تلاوت سوره اعلى
  روایات فراوانى رسیده : از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : من قرئها اعطاه الله عشر حسنات بعدد کل حرف انزل الله على ابراهیم و موسى و محمد صلوات الله علیهم:
هر کسى سوره اعلى را بخواند خداوند به عدد هر حرفى که بر ابراهیم علیه السلام  و موسى علیه السلام  و محمد صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نازل کرده ده حسنه به او عطا مى فرماید.
و در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : من قراء سبح اسم ربک الاعلى فى فرائضه او نوافله قیل له یوم القیامه ادخل الجنه من اى ابواب الجنه شئت ان شاءالله !
کسى که سوره اعلى را در فرائض یا نوافل خود بخواند، روز قیامت به او گفته مى شود: از هر یک از درهاى بهشت مى خواهى وارد شو ان شاء – الله.
در روایات متعددى نیز آمده است هنگامى که پیغمبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم  یا ائمه هدى علیهم السلام  آیه سبح اسم ربک الاعلى  را مى خواندند بعد از آن به این دستور عمل کرده مى فرمودند سبحان ربى الاعلى .
و در روایت دیگرى آمده که یکى از یاران على علیه السلام  مى گوید: بیست شب پشت سر آن حضرت نماز خواندم جز سوره سبح اسم ربک الاعلى را در نماز نمى خواند، و مى فرمود اگر مى دانستید چه برکاتى در آن است هر یک از شما در هر روز ده بار آن را تلاوت مى کردید، و هر کس ‍ آن را بخواند گویى کتب و صحف موسى و ابراهیم را تلاوت کرده است .
خلاصه از مجموعه روایاتى که در این زمینه رسیده استفاده مى شود که این سوره از اهمیت خاصى برخوردار است ، تا آنجا که در حدیثى از على علیه السلام  مى خوانیم : این سوره محبوب پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  بود کان رسول الله صلى اللّه علیه و آله و سلّم  یحب هذه السوره سبح اسم ربک الاعلى .

۸۹- فضیلت تلاوت سوره  فجر
 در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : من قراءها فى لیال عشر غفر الله له و من قراءها سائر الایام کانت له نورا یوم القیامه : کسى که آن را در شبهاى دهگانه ده شب اول ذى الحجه  بخواند خداوند گناهان او را مى بخشد، و کسى که در سایر ایام بخواند نور و روشنایى خواهد بود براى روز قیامتش.
و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحب بخوانید که سوره حسین بن على علیه السلام  است ، هر کس آن را بخواند با حسین بن على علیه السلام  در قیامت در درجه او از بهشت خواهد بود.
معرفى این سوره به عنوان سوره حسین بن على علیه السلام  ممکن است به خاطر این باشد که مصداق روشن نفس مطمئنه  که در آخرین آیات این سوره مخاطب واقع شده حسین بن على علیه السلام  است ، همانگونه که در حدیثى از امام صادق علیه السلام  ذیل همین آیات آمده است.
و یا به خاطر اینکه لیالى عشر شبهاى دهگانه  یکى از تفسیرهایش  شبهاى دهگانه آغاز محرم است که رابطه خاصى با حسین بن على علیه السلام  دارد.
و به هر حال اینهمه پاداش و فضیلت از آن کسانى است که تلاوت آن را مقدمه اى براى اصلاح خویش و خودسازى قرار دهند.


۹۹- فضیلت تلاوت سوره زلزله
در فضیلت این سوره تعبیرات مهمى در روایات اسلامى آمده ، از جمله در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : من قراءها فکانما قراء البقره و اعطى من الاجر کمن قراء ربع القرآن : هر کس ‍ آن را تلاوت کند گوئى سوره بقره را قرائت کرده ، و پاداش او به اندازه کسى است که یک چهارم قرآن را تلاوت کرده باشد.و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم که فرمود: هرگز از تلاوت سوره اذا زلزلت الارض خسته نشوید، چرا که هر کس آن را در نمازهاى نافله بخواند هرگز به زلزله گرفتار نمى شود، و با آن نمى میرد، و به صاعقه و آفتى از آفات دنیا تا هنگام مرگ گرفتار نخواهد شد.


 108- فضیلت تلاوت سوره کوثر
 در فضیلت تلاوت این سوره در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است : من قراءها سقاه الله من انهار الجنه ، و اعطى من الاجر بعدد کل قربان قربه العباد فى یوم عید، و یقربون من اهل الکتاب و المشرکین :هر کس آن را تلاوت کند خداوند او را از نهرهاى بهشتى سیراب خواهد کرد، و به عدد هر قربانى که بندگان خدا در روز عید قربان  قربانى مى کنند، و همچنین قربانیهائى که اهل کتاب و مشرکان دارند، به عدد هر یک از آنان اجرى به او مى دهد.
نام این سوره کوثر از اولین آیه آن گرفته شده است .

 109- فضیلت تلاوت  سوره کافرون
درباره فضیلت این سوره روایات فراوانى نقل شده که حاکى از اهمیت فوق العاده محتواى آن است از جمله :در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده که فرمود: من قراء قل یاایها الکافرون فکانما قراء ربع القرآن و تباعدت عنه مرده الشیاطین ، و براء من الشرک ، و یعافى من الفزع الاکبر: کسى که سوره قل یا ایها الکافرون را بخواند گوئى ربع قرآن را خوانده ، و شیاطین طغیانگر از او دور مى شوند، و از شرک پاک مى گردد، و از فزع روز قیامت  در امان خواهد بود.
تعبیر به ربع القرآن  شاید به خاطر آن است که حدود یک چهارم قرآن مبارزه با شرک و بت پرستى است ، و عصاره آن در این سوره آمده است ، و دور شدن شیاطین سرکش به خاطر آن است در این سوره دست رد بر سینه مشرکان زده شده ، و مى دانیم شرک مهمترین ابزار شیطان است.
نجات در قیامت نیز در درجه اول در گرو توحید و نفى شرک است ، همان مطلبى که این سوره بر محور آن دور مى زند.
در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم : مردى خدمتش آمد عرض کرد اى رسول خدا! براى این آمده ام که چیزى به من یاد دهى که به هنگام خواب بخوانم ، فرمود: اذا اخذت مضجعک فاقراء قل یا ایها الکافرون ثم نم على خاتمتها فانها براءه من الشرک : هنگامى که به بستر رفتى سوره یا ایها الکافرون را بخوان ، بعد از آن بخواب که این بیزارى از شرک است . و نیز در روایتى از رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است که به جبیر بن مطعم فرمود: آیا دوست دارى هنگامى که به سفر میروى از بهترین یارانت از نظر زاد و توشه باشى ؟ گفت : آرى پدرم و مادرم فدایت اى رسول خدا!
فرمود: این پنج سوره را بخوان : قل یا ایها الکافرون ، واذا جاء نصر الله و الفتح ، و قل هو الله احد، وقل اعوذ برب الفلق ، و قل اعوذ برب الناس ، و قرائت خود را با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز کن.
و در حدیثى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم که مى فرمود: پدرم مى گفت قل یا ایها الکافرون ربع قرآن است ، و هنگامى که از آن فراغت مى یافت مى فرمود: اعبدالله وحده ، اعبدالله وحده : من تنها خدا را عبادت مى کنم من تنها خدا را عبادت مى کنم .
 

۱۱۲- فضیلت تلاوت سوره اخلاص
در فضیلت تلاوت این سوره روایات زیادى در منابع معروف اسلامى آمده است که حاکى از عظمت فوق العاده آن مى باشد از جمله : در حدیثى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم که فرمود: ایعجز احدکم ان یقراء ثلث القرآن فى لیله ؟: آیا کسى از شما عاجز است از اینکه یک سوم قرآن را در یک شب بخواند؟!
یکى از حاضران عرض کرد: اى رسول خدا! چه کسى توانائى بر این کار دارد؟!
پیغمبر فرمود: اقرؤ اقل هو الله احد: سوره قل هو الله را بخوانید.
در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : هنگامى که رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلّم  بر جنازه سعد بن معاذ نماز گزارد فرمود: هفتاد هزار ملک که در میان آنها جبرئیل نیز بود بر جنازه او نماز گزاردند! من از جبرئیل پرسیدم او به خاطر کدام عمل مستحق نماز گزاردن شما شد؟
گفت : به خاطر تلاوت قل هو الله احد در حال نشستن ، و ایستادن ، و سوار شدن ، و پیاده روى و رفت و آمد.
و در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام  مى خوانیم : کسى که یک روز و شب بر او بگذرد و نمازهاى پنجگانه را بخواند و در آن قل هو الله احد را نخواند به او گفته مى شود یا عبد الله ! لست من المصلین !: ۰اى بنده خدا! تو از نماز گزاران نیستى !.
در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  آمده است که فرمود: کسى که ایمان به خدا و روز قیامت دارد خواندن سوره قل هو الله احد را بعد از هر نماز ترک نکند، چرا که هر کس آن را بخواند خداوند خیر دنیا و آخرت را براى او جمع مى کند، و خودش و پدر و مادر و فرزندانش را مى آمرزد.
از روایت دیگرى استفاده مى شود که خواندن این سوره به هنگام ورود به خانه روزى را فراوان مى کند و فقر را دور مى سازد.
روایات در فضیلت این سوره بیش از آن است که در این مختصر بگنجد، و آنچه نقل کردیم تنها قسمتى از آن است .

۱۱۳- فضیلت تلاوت سوره فلق
درباره فضیلت این سوره از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  نقل شده است که فرمود: انزلت على آیات لم ینزل مثلهن : المعوذتان : آیاتى بر من نازل شده که همانند آنها نازل نشده است ، و آن دو سوره فلق  و ناس  است.
و در حدیث دیگرى از امام باقرعلیه السلام  مى خوانیم : کسى که در نماز وتر سوره فلق  و ناس  و قل هو الله احد را بخواند به او گفته مى شود اى بنده خدا بشارت باد بر تو خدا نماز وتر تو را قبول کرد.
و باز در روایتى از پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  مى خوانیم که به یکى از یارانش فرمود مى خواهى دو سوره به تو تعلیم کنم که برترین سوره هاى قرآن است ؟ عرض کرد: آرى اى رسول خدا! حضرت معوذتان سوره فلق و سوره ناس  را به او تعلیم کرد، سپس آن دو را در نماز صبح قرائت نمود و به او فرمود: هر گاه برمى خیزى و مى خوابى آنها را بخوان .
روشن است اینها براى کسانى است که روح و جان و عقیده و عمل خود را با محتواى آن هماهنگ سازند.

 َ۱۱۴-  فضیلت تلاوت سوره ناس
 در فضیلت تلاوت این سوره روایات متعددى وارد شده از جمله اینکه در حدیثى مى خوانیم که پیغمبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلّم  شدیدا بیمار شد، جبرئیل و مى کائیلدو فرشته بزرگ خدا نزد او آمدند، جبرئیل نزد سر پیامبر نشست و مى کائیل نزدپاى او، جبرئیل سوره فلق  را تلاوت کرد، و پیغمبر را با آن در پناه خدا قرار داد، و میکائیل سوره قل اعوذ برب الناس را.
در روایتى که از امام باقر علیه السلام  نقل شده و قبلا به آن اشاره کردیم ، مى خوانیم : هر کسى در نماز وتر معوذتین  سوره فلق و ناس  و قل هو الله احد را بخواند به او گفته مى شود اى بنده خدا! بشارت باد بر تو که خداوند نماز تور تو را قبول کرد!


ناسخ و منسوخ (ناسخه و منسوخه)
معنی نسخ: نسخ در لغت به معنای زائل کردن و برطرف ساختن و هم به معنای جا به جا کردن و انتقال دادن است.
اصطلاح نسخ در بین دانشمندان: یعنی برداشتن و ازاله‌ی امری که در شرع مقدس ثابت شده است و به عبارت دیگر احکام موقت و یا اموری که وضع شده‌اند ولی مدت آن‌ها سر آمده و وقت آن‌ها به پایان رسیده است.
در این که نسخ در شریعت امری ممکن و جائز است میان مسلمانان اختلافی وجود ندارد. تنها یهود و نصاری (یهودیان و مسیحیان) در این مسئله مخالف هستند. به خصوص یهود، که نسخ در شریعت را امری محال و غیرممکن می‌دانند. آن‌ را چنین استدلال می‌کنند که تشریع یک حکم، قطعا به خاطر مصلحتی بوده است؛ اکنون که آن حکم برداشته می‌شود اگر مصلحت باقی است، نسخ حکم کار عبثی است که حکیم تعالی آن را انجام نمی‌دهد و اگر باقی نیست چگونه خداوند آن را قبلا نمی‌دانسته است و این مستلزم جهل و کشف خلاف است.
پاسخ شبهه: این شبهه پاسخ روشنی دارد که درکتب کلامی ما آمده است و آن این که اول مصلحت حکم مزبور، موقتی بوده و به زمان خاصی تعلق داشته و با سرآمدن آن زمان معین، مصلحت حکم نیز از بین می‌رود و طبعا آن حکم نسخ می‌شود.
گذشته از این بعضی حکم‌ها به خاطر امتحان شخص ابلاغ می‌شود و مصلحتی در خود حکم نیست مانند ذبح فرزند، که حضرت ابراهیم(علیه السلام) به آن مامور شد. رفع و نسخ چنین حکمی نه تنها ممکن بلکه لازم است. جالب این که در همین تورات فعلی آیات متعددی وجود دارد که همدیگر را نسخ می‌کنند مانند آیاتی که سن کسانی را که باید در خدمت خیمه‌ی اجتماع باشند تعیین می‌کند؛ در جایی ۳۰سال و در جایی ۲۵سال ذکر شده است.(کتاب سیری در علوم قرآن، یعقوب جعفری)
دوم آن که وجود آیات ناسخ و منسوخ در قرآن، سیر تدریجی احکام را نشان می‌دهد. این خود یک ارزش تاریخی- دینی است که مراحل تکامل شریعت را می‌رساند. سوم آن که یکی از جنبه‌های مهم قرآن، «اعجاز بیانی» آن است و باید همیشه استوار باقی بماند. چهارم آن که اکثر آیات منسوخه با توجه به شرایطی نسخ شده‌اند و اگر دوباره شرایط آن‌ها به وجود آید، دوباره زنده خواهند شد و به اجرا در خواهند آمد.
اهمیت بحث نسخ
وقتی فقیهی می‌خواهد حکمی را معلوم کند یا متکلمی(متکلم: دانشمند علم کلام) به دنبال دریافت معارف قرآن است باید این آیات را بشناسد.
ابو عبدالرحمن سلّمی می‌گوید: مولا امیرالمومنین(علیه السلام) با یکی از قاضیان کوفه رو به رو شد. از او پرسید: «آیا آیات ناسخه و منسوخه را می‌شناسی؟»؛ قاضی گفت: «نه». حضرت فرمود: «در این صورت هم خود و هم دیگران را نابود ساخته‌ای»
خداوند متعال مثل انسان‌ها نیست که علمش به آینده محدود باشد و مجبور باشد پس از مدتی به خاطر جهل قانونی را تغییر دهد. علم خداوند ازلی است و فراگیر همه چیز است. بنابراین خداوند از همان ابتدا مدت این قانون را تعیین نکرده و پس از گذشتن از آن زمان قانون جدید را وضع کرده است.
نام آیه    منسوخ    ناسخ
آیه نجوا    مجادله۱۲    مجادله۱۳
آیه عدد مقاتلین    انفال۶۵    انفال۶۶
آیه فحشاء    نساء۱۵و ۱۶    نور۲
آیه توارث به ایمان    انفال۷۲    احزاب۶
آیات معاهده    نساء۸۹،۹۰،۹۲، انفال۷۲، ممتحنه۱۰و …    سوره برائت(توبه)
آیات صفح    جاثیه۱۴، بقره ۱۰۹    آیات مشتمل بر دستور مقابله و قتال


(از کتاب آموزش علوم قرآنی/ محمدهادی معرفت)
محکم و متشابه
به هر سخن و گفتاری که رسا و شبهه‌ناپذیر باشد محکم می‌گویند، یعنی مستحکم و خلل‌ناپذیر.
اصطلاحا به کلام یا کرداری که ظاهر آن نارسا و مبهم باشد و مخاطب را دچار شبهه و اشتباه کند، متشابه گویند. زیرا ظاهر آن کلام گویای مراد(منظور) واقعی‌اش نیست و افراد در برخورد با آن دچار اشتباه می‌شوند.
* محکم و متشابه در کجای قرآن تقسیم شده است؟
آیه‌ی ۷ سوره‌ی آل عمران، آیات قرآن را به دو بخش محکمات و متشابهات تقسیم کرده است:
«هُوَ الَّذِیٓ أَنزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَٰبَ مِنْهُ ءَایَٰتٌ مُّحْکَمَٰتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَٰبِهَٰتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَٰبَهَ مِنْهُ ابْتِغَآءَ الْفِتْنَهِ وَابْتِغَآءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّٰسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّآ أُو۟لُوا۟ الْأَلْبَٰبِ»
مهم‌ترین سوالی که در این جا مطرح می‌شود این است که وجود آیات متشابه در قرآن که قابل تاویل و توجیه به معانی مختلف است چه حکمتی دارد؟ آیا بهتر نبود که همه‌ی آیات قرآنی از نوع محکم بودند تا آن‌ها که دل‌هایشان مریض است، آیات متشابه را دستاویز قرار ندهند؟
پاسخ: چون اسلام دین جاودانی است و قرآن برای عصر معینی نازل نشده است قرآن کریم باید طوری نازل می‌شد که در هر عصری و با هر فرهنگی مفید باشد و پیام‌های خود را برساند لذا وجود آیات متشابه در قرآن یکی از الطاف الهی برای بشر در تداوم نسل‌ها و قرن‌هاست. به عبارت دیگر می‌توان گفت که آدمی با برگشت دادن آیات متشابه به آن محکمات و با کنار هم چیدن چند آیه‌ی متشابه و محکم به مطالبی دست پیدا می‌کند که شاید دیگران به آن‌ها نرسیده‌اند.البته از یک نظر تمام آیات قرآنی محکم و متقن هستند چون همه از جانب خداوند حکیم و آگاه نازل شده‌اند.(سوره‌ی هود/آیه‌ی۷)
سوال: راه استفاده از آیات متشابه چیست؟
پاسخ این سوال به روشنی از قرآنت استفاده می‌شود و آن این که آیات متشابه را به کمک تاویل می‌توان درک نمود.
تاویل یعنی چه؟ تاویل به معنی توجیه و تبیین لفظ متشابه و یافتن منظور اصلی آن است و به کمک تاویل می‌توان به مفهوم درست آیات متشابه پی برد.
البته تمام آیات قرآن دارای تاویل هستند یعنی دارای ظاهر و باطن هستند. ظاهر تنزیل قرآن است و باطن تاویل قرآن است.
سوال: چه کسی تاویل صحیح آیات متشابه را می‌داند؟
مسلما خود خدا از تاویل درست آیا آگاه است ولی بنا بر آیه‌ی۷ سوره‌ی آل عمران با توجه به شواهد و قرائن و آیات و روایات به این نتیجه می‌رسیم که راسخان در علم که در آیه از آن‌ها سخن به میان آمده نیز تاویل درست آیات را می‌دانند.
البته بعضی این نظر را نمی‌پذیرند و به شکل دیگری آیه را ترجمه می‌کنند ولی دلایل زیر بر خلاف نظر آنان است: ۱- تعبیر راسخان در علم با تسلیم شدن و اظهار ایمان سازگار نیست زیرا غیر راسخان نیز می‌توانند چنین کنند. این تعبیر با دانستن تاویل آیات مناسب‌تر است.
۲- از عهد پیامبر تاکنون دیده نشده است که کسی از صحابه و تابعین ومفسران بعدی آیه‌ای از قرآن را تفسیر و معنی نکنند و بگویند این آیه از متشابهات است و تاویل آن را تنها خدا می‌داند بلکه آن‌ها اظهار نظر کرده‌اند.
۳- بدون شک تمام آیات برای هدایت بشر نازل شده است و این که علم تاویل آیات را فقط خدا می‌داند و بقیه از آن آگاه نشده‌اند یعنی یا خداوند بشر را از چیزی که به آن نیاز داشته باز داشته است یا چیزی نازل کرده که فایده‌ای برای انسان نداشته است که قطعا این مخالف حکمت الهی و نادرست است.
۴- خداوند در مواردی انسان را به تدبر در آیات قرآنی فراخوانده است که اگر علم به متشابهات را به خدا اختصاص دهیم، این فراخوانی بی‌معنا خواهد بود چون آیات محکمات را بدون تدبر هم می‌توان فهمید.
۵- احادیث مختلفی از ائمه معصومین(علیهم السلام) در این زمینه روایت شده است؛ مثل:
امام محمدباقر(علیه السلام): خداوند فرموده:«تاویل آن را جز خدا و راسخان در علم کس دیگری نمی‌داند»، ما آن را می‌دانیم(یعنی ما راسخان در علم هستیم)>
امام جعفرصادق(علیه السلام) می فرمایند: راسخان در علم ماهستیم و تاویل متشابه را ما می‌دانیم.
(از کتاب سیری در علوم قرآن/یعقوب جعفری)
گزیده‌ای از تاریخ قرآن
آغاز وحی ۲۷رجب ۱۳ سال پیش از هجرت بود/آغاز نزول قرآن:۳ سال بعد
این سه سال:فَتْرت نامیده می‌شود :دعوت غیرعلنی تا نزول آیه « فاصدع بما تُؤمر»
. قرآن در شب قدر نازل شد؛اکثر علما:یعنی شروع نزول و نه کل قرآن به دو دلیل: ۱- معاصرین زمانِ نزول، قرآن را کل قرآن نمی‌دانستند۲- آیات مربوط به آینده.
یکی از مسائل مهم علوم قرآنی، شناخت مکی یا مدنی بودن سورهها و آیات است. بسیاری از مسائل و احکام از این طریق حل و فصل می‌شوند.
(از کتاب آموزش علوم قرآنی/ محمدهادی معرفت)

 

 
قصه‌های قرآنی
مقاله‌های رده «قصه‌های قرآنی»
جهت مشاهده داستان و قصه های قرآنی روی عبارات زیر کلیک کنید

•    احسن ‌القصص
•    اصحاب اخدود
•    اصحاب ایکه
•    اصحاب فیل
•    اصحاب کهف
•    انطاکیه
•    اَصحاب رَسّ
•    اَصحاب رَقیم
•    اَصحاب سَبت
•    اَصحاب مَدیَن
•    اَیْلَه
•    بعل
•    بنیامین
•    ثمود
•    حضرت آدم علیه السلام
•    حضرت ابراهیم علیه السلام
•    حضرت ادریس علیه السلام
•    حضرت اسحاق علیه السلام
•    حضرت اسماعیل علیه السلام
•    حضرت الیاس علیه السلام
•    حضرت ایوب علیه السلام
•    حضرت حوّا
•    حضرت داوود علیه السلام
•    حضرت ذوالکفل علیه السلام
•    حضرت زکریا علیه السلام
•    حضرت سلیمان علیه السلام
•    حضرت شعیب علیه السلام
•    حضرت صالح علیه السلام
•    حضرت عزیر علیه السلام
•    حضرت عیسی علیه السلام
•    حضرت لوط علیه السلام
•    حضرت موسی علیه السلام
•    حضرت نوح علیه السلام
•    حضرت هارون علیه السلام
•    حضرت هود علیه السلام
•    حضرت یوسف علیه السلام
•    حضرت یونس علیه السلام
•    حضرت یحیی علیه السلام
•    حضرت یسع علیه السلام
•    حضرت یعقوب علیه السلام
•    ذوالقرنین
•    قارون
•    قصه هابیل و قابیل
•    قصه هامان و فرعون
•    قصه‌ های قرآن
•    قوم تبع
•    قوم لوط
•    مؤمن آل فرعون
•    یوشع بن نون
•    یأجوج و مأجوج
   
 
  اطلاعاتی از قرآن
 
ردیف     عنوان     جواب
۱     کدام سوره، خلاصه قرآن است؟     سوره حمد
۲     سوره ای که دوبار نازل شده است     سوره حمد
۳     سوره ای که خواندن آن معادل خواندن دوسوم قرآن است     سوره حمد
۴     سوره ای که خواندن آن معادل خواندن یک سوم قرآن است     سوره توحید و کافرون
۵     سوره ای که یکسال خواندن آن توفیق زیارت خانه خدا را نصیب می کند     سوره نبأ
۶     آیه ای که برای بیدار شدن از خواب در ساعت مدنظر خوانده می شود     آیه آخر سوره کهف
۷     آیه ای که برای دیده نشدن از نگاه دشمن خوانده می شود     (آیه ۹ سوره یس) و جعلنا من بین ایدیهم سدا و من خلفهم سدا فاغشیناهم فهم لا یبصرن
۸     سوره هایی که برای جلوگیری از شر جن و انس و چشم زخم و .. خوانده  می شود     چهار قل (توحید، ناس، فلق، کافرون)
۹     آیه ای که برای جلوگیری از شر جن و انس و چشم زخم و .. خوانده  می شود     آیت الکرسی (آیات ۲۵۵ تا ۲۵۷ سوره بقره)
۱۰     آیه ای که برای جلوگیری از چشم زخم خوانده  می شود     وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ «51» وَ ما هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ «52» (دو آیه آخر سوره قلم)
۱۱     سوره ای که خواندن آن باعث افزایش روزی می شود     سوره واقعه
۱۲     سوره ای که خواندن آن باعث خودسازی می شود     سوره نجم
۱۳     سوره هایی که آیات سجده واجبه قرآن در آنها هست     سور نجم، فصلت، علق، سجده
۱۴     سوره ای که خواندن آن مانند دیدن پیامبر اکرم (ص) است     سوره انشراح
۱۵     آیه ای که به موضوع خمس و راه مصرف آن پرداخته،     آیه ۴۱ سوره انفال/۸  وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‌ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‌ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ وَ اللَّهُ عَلى‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیر
۱۶     آیه حجاب کدام است     به آیه ۳۱ سوره نور/۲۴ که پوشش زنان را مطرح مى‌کند، «آیه حجاب» می گویند
۱۷      عروس قران     سوره الرحمن
۱۸     بزرگترین سوره     سوره بقره
۱۹     بزرگترین ایه      بقره – 282
۲۰     کلمه وسط قران     ولیتلطف – کهف – 19
۲۱     بزرگترین کلمه قران     فاسقیناکموه – حجر – 22
۲۲     اولین سوره که نازل شد     علق تعداد سوره های قران
۲۳     تعداد حزب قران     120
۲۴     تعداد حروف قران     323671
۲۵     تعداد بسم الله الرحمن الرحیم قران     114
۲۶     سجده های مستحب قران     11 آیه
۲۷     سوره ای فاقد حرف (ف)     سوره حمد
۲۸     سوره که همه آیاتش الله دارد     مجادله
۲۹     قلب قران     سوره یس
۳۰     کوچکترین سوره     سوره کوثر
۳۱     کوچکترین ایه     طه
۳۲     حرف وسط قران     تا
۳۳     اخرین سوره که نازل شد     نصر
۳۴     تعداد جز قران     30
۳۵     تعداد کلمات قران     77437
۳۶     تعداد آیات قران     6236
۳۷     تعداد حروف مقطعه     71در آغاز ۲۹ سوره
۳۸     مهمترین آیه قران     آیه الکرسی
۳۹     سوره ای فاقد حرف (م)     کوثر
۴۰     عدالت آمیزترین آیه     ان الله یامر بالعدل و الاحسان
۴۱     ترس آورترین آیه     فمن یعمل مثقال ذره شرا یره
۴۲     سوره ای که بسم الله الرحمن الرحیم ندارد     سوره توبه
۴۳     سوره ای که دو تا بسم الله الرحمن الرحیم ندارد     سوره نمل
۴۴     کدام سوره را برای شفای مریض می خوانند     70 یا ۱۰۰۰ بار سوره توحید
۴۵     کدام آیه را برای شفای مریض می خوانند     أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ  (آیه ۶۲ سوره نمل)
۴۶     کدام آیه را برای گرفتن حاجت بخوانیم     رسول اکرم (ص) فرمودند: هرگاه برای حاجتت از خانه ی خود بیرون آمدی آیه الکرسی را بخوان که حاجتت به خواست خدا برآورده گردد.
 
 
 
 آیات با عنوان های خاص (موضوعات خاص)

آیات با عناوین خاص
عنوان آیه     سوره     آیه یا آیات
آیه‌الکرسی
سوره بقره
۲۵۵ تا ۲۵۷
آیه اخوت
سوره حجرات
۱۰
آیه استعاذه
سوره نحل
۹۸
آیه اکمال
سوره مائده
۳
آیه انذار
سوره شعراء
۲۱۴
آیه اولی الامر
سوره نساء
۵۹
آیه بَعث
سوره مومنون
۱۱۵
آیه تبلیغ
سوره مائده
۶۷
آیه تداین
سوره بقره
۲۸۲
آیه تسمیه
بسم الله الرحمن الرحیم     در آغاز تمامی سوره‌ها به جز سوره توبه

آیه تطهیر
سوره احزاب
۳۳
آیه حجاب
سوره نور
۳۱
آیه خمس
سوره انفال
۴۱
آیه خیرالبریه
سوره بینه
۷
آیه ذکر یا آیه سؤال     سوره نحل و سوره انبیاء     به ترتیب سوره ۴۳ و ۷
آیه سخره
سوره اعراف
۵۴ تا ۵۶
آیه شِفاء
سوره اسراء
۸۲
آیه شهادت
سوره آل عمران
۱۸
آیه صلوه
سوره احزاب
۵۶
آیه فطرت
سوره روم
۳۰
آیه کتمان
سوره بقره
۱۵۹
آیه مباهله
سوره آل عمران
۶۱
آیه نَفَر
سوره توبه
۱۲۲
آیه نفی سبیل
سوره نساء
۱۴۱
آیه نور
سوره نور
۳۵
آیه و ان یکاد
سوره قلم
۵۱
آیه ولایت
سوره مائده
۵۵
 

 

 

 

 
 
 

 

 


 
نکاتی مهم که باید درباره قرآن بدانید
قرآن کتاب آسمانی مسلمانان برای همه جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها مفید است.
به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ قرآن کتاب آسمانی مسلمانان است که سرشار از اعجاز و نکات مختلفی است که برای همه جنبه های زندگی فردی و اجتماعی انسان ها مفید است. در این مطلب تحقیقی جامع اما مختصر از این کتاب آسمانی را بخوانید. قرآن، در اصل مصدر است و به کتابی که بر پیامبر اکرم (ص) اختصاص پیدا کرده است می‌گویند، و چنان‌که برخی علما گفته‌اند: «وجه نامگذاری این کتاب مقدس به قرآن، آن است که این کتاب، جامع فوائد و آثار تمامی کتب آسمانی است بلکه جامع آثار تمامی علوم است.»
 خداوند دو وظیفه اصلی و مهم برای مسلمانان نسبت به کتاب الهی بیان کرده است. خداوند در آیه ۶۳ سوره بقره می‌فرماید: «خُذُوا مَا آتَیْنَاکُمْ بِقُوَّهْ» آنچه به شما داده شده را با قوت بگیرید.» این گرفتن باید به دو شکل علمی و عملی باشد. یعنی تدبر و فهم دقیق و عمیق و عمل درست و کامل.
قرآن، نخستین بار در غار حراء، واقع در کوه ثور به پیامبر اسلام، وحی شد. دیدگاه مشهور این است که آیات آن، هم از طریق فرشته وحی و هم بدون واسطه و به صورت مستقیم، بر پیامبر نازل می‌شده است. به باور بیشتر مسلمانان، نزول قرآن به صورت تدریجی صورت گرفته است؛ اما برخی بر این باورند که علاوه بر نزول تدریجی آیات، آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است.
 آیات قرآن در زمان پیامبر(ص) به صورت پراکنده بر روی پوست حیوانات، چوب درخت خرما، کاغذ و پارچه نوشته می‌‌شد. پس از وفات پیامبر، آیات و سوره‌های قرآن‌ توسط اصحاب جمع‌آوری شد؛ اما نسخه‌های بسیاری تدوین شد که در ترتیب سوره‌ها و قرائت، با هم متفاوت بودند. به دستور عثمان نسخه واحدی از قرآن تهیه شد و دیگر نسخه‌های موجود را از بین بردند. شیعیان به پیروی از امامان خود، این نسخه را درست و کامل می‌دانند.
 قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف از مشهورترین نام‌های قرآن است. قرآن ۱۱۴ سوره و نزدیک به ۶۰۰۰ آیه دارد و به ۳۰ جزء و ۱۲۰ حزب تقسیم شده است. در قرآن، از موضوعاتی چون توحید، معاد، غزوات پیامبر اسلام، داستان‌های انبیاء، اعمال شرعی دین اسلام، فضایل و رذایل اخلاقی و مبارزه با شرک و نفاق، سخن به میان آمده است.
 قرآن منشأ پیدایش دانش‌های فراوانی میان مسلمانان شده است. تفسیر و علوم قرآنی چون تاریخ قرآن، علم لغات قرآن، علم اِعراب و بلاغت قرآن، قصص القرآن و اعجاز القرآن از این دانش‌ها است.
چگونگی دریافت قرآن
قرآن، نزول وحی بر پیامبران را در سه راه منحصر دانسته است: «الهام، از پس پرده و از طریق فرشتگان». برخی با استناد به آیاتی چون «قُلْ مَن کَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَىٰ قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّـهِ»، (بگو: «‌کسی که دشمن جبرئیل است [در واقع دشمن خداست‏] چرا که او، به فرمان خدا، قرآن را بر قلبت نازل کرده است)، گفته‌اند: «نزول این کتاب، تنها از طریق جبرئیل صورت گرفته است»؛ اما دیدگاه مشهور این است که قرآن به شیوه‌های دیگر و از جمله به صورت مستقیم و بدون واسطه هم بر پیامبر نازل شده است.
نزول دفعی و تدریجی
 بر طبق برخی از آیات قرآن، این کتاب در ماه رمضان و شب قدر نازل شده است. بر این اساس میان مسلمانان در زمینه اینکه قرآن یک‌جا نازل شده است یا به صورت تدریجی، اختلاف نظر وجود دارد. برخی گفته‌اند: «قرآن هم به صورت دفعی نازل شده است و هم به صورت تدریجی؛» گروهی بر این باورند که آنچه قرار بوده است در یک سال بر پیامبر(ص) نازل شود، در شب قدر هم یک‌جا بر او نازل می‌شده است؛ باور کسانی نیز این است که قرآن تنها به صورت تدریجی نازل شده و آغاز نزول آن در ماه رمضان و شب قدر بوده است.
نام‌های مشهور قرآن
 نام‌های فراوانی برای قرآن ذکر کرده‌اند. قرآن، فرقان، الکتاب و مُصحَف مشهورترینِ آنها است. نام مصحف را ابوبکر بر آن نهاده است؛ اما دیگر نام‌ها در خود قرآن ذکر شده است. قرآن مشهورترین نام این کتاب است که این واژه در لغت به معنای خواندنی است و همراه با الف و لام، پنجاه بار در قرآن به کار رفته است که در همهٔ آن کاربردها منظور کتاب قرآن است؛ همچنین بدون الف و لام، بیست بار در قرآن آمده است که در سیزده مورد، کتاب قرآن معنا می‌دهد.
عدم تحریف قرآن
عدم تحریف قرآن یا تحریف‌ناپذیری قرآن، از اعتقادات عموم مسلمانان و فِرَق اسلامی که بر اساس آن، قرآنی که در دست مسلمانان است، دقیقاً همان است که بر پیامبر اسلام (ص) وحی شده و نه چیزی به آن افزوده و نه از آن کم شده است. مفسران و متکلمان در ردّ و انکار هر گونه تحریف، به آیات و روایاتی استناد کرده‌اند. به نظر غالب مفسران، فقیهان و قرآن‌ پژوهان شیعه، قرآن با همین ترتیب و ساختار کنونی در زمان پیامبر اکرم (ص) شکل گرفته است.
 
قصه های قرآنی
در قرآن کریم، قصه های فراوانی از انبیاء و قوم ها و اتفاقات گذشته بیان شده که نکاتی درباره قصه های قرانی به این شرح است:
 1- بنا به تحقیق، ۲۰۸ قطعه داستانی در قرآنی مجید آمده است که برخی ادامه برخی دیگر می‌باشند و بعضی از آنها نیز کامل و مستقل هستند.
 2- 63 سوره از ۱۱۴ سوره قرآن کریم، حاوی قصه و حکایتی است و این یعنی آن که بیش از نیمی از سوره‌های قرآن، با هنر قصه پردازی به انتقال پیام خود پرداخته‌اند .
 3- بیشترین قصه‌های قرآنی ابتدا در سوره اعراف و پس از آن بقره می‌باشند و سوره آل عمران در رتبه سوم قرار دارد .
 4- بیشترین داستان‌های قرآنی درباره حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل و فرعونیان است. پس از آن، بالاترین آمار متعلق به داستان‌های حضرت ابراهیم (ع) و داستان‌های حضرت عیسی (ع) و مادرش حضرت مریم (ع) است .
 5- هیچ یک از داستان‌های قرآنی براساس خیال پردازی یا شخصیت‌های فرضی نیست و همه قصه‌های قرآن واقعیت داشته‌اند و در واقع، روایتی الهی از یک رویداد حقیقی می‌باشند .
 نکات تربیتی در قرآن
تربیت اسلامی عنوانی است که استعمال فراوان یافته و برای نشان دادن طرح اسلام در ساختن و پرداختن انسان به کار می رود.  تربیت اسلامی، یعنی شناخت خدا به عنوان رب یگانه انسان و جهان و برگزیدن او به عنوان رب خویش و تن دادن به ربوبیت او و تن زدن از ربوبیت غیر. در قرآن روش‌های گوناگون و بدیع ومتنوع و کار‌آمد تربیتی وجود دارد که با استخراج آن‌ها به تمام نیاز‌های بشر در این حیطه پاسخ داده می‌گردد و انسان‌ها را از ظلمت و جهل رهایی داده و به نورانیت اندیشه و علم می‌رساند.
۸ نکته تربیتی در قرآن
۱– اگر قصد راهنمایی و تربیت کسی را دارید، در قدم اول از گفتار نرم و با محبت بهره گیرید، حتی اگر مخاطب شما فرعون سرکش یا سران لجوج کفار جاهلی باشند، (طه/۴۴ و شعرا/۲۱۵).
۲– الف) گفتار و رفتار آدم در هر زمان و مکان، در حافظه الهی محفوظ است، پس مراقب باشید، (لقمان/۱۶ و کهف/۳۰).
ب) نسبت به انسان‌های اطرافت، احساس مسئولیت کن و آنها را از کارهای بد بازدار و به کارهای خوب تشویق کن، این لازمه استحکام یک پیکر است و بنی آدم اعضای یکدیگرند، (لقمان/۱۷).
ج) در رفتارهای اجتماعی دقت کن! مبادا با غرور رویت را از دیگران برگردانی یا مثل متبکران راه بروی، مبادا تندرو و کندرو شوی، میانه روی، بهترین روش است; مراقب باش صدایت را بر سر کسی بلند نکنی و خلاصه در یک کلام، آدم باش، (لقمان/۱۸و۱۹).
۳– قرآن کریم به شدت با پیروی از جمع (خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو) و حرکت به دنبال اکثریت، مخالف است. قرآن می گوید: «اگر بخواهی از اکثریت مردم فقط به این خاطر که اکثریت هستند، پیروی کنی، بدون شک از راه خدا دور می شوی»; همیشه با چشمان باز تصمیم بگیر، (انعام/۱۱۶ و اسراء/۳۶).
۴– همیشه بزرگ ترها، بهترین حرف را نمی‌زنند و همیشه حرف گوش کنی و اطاعت از بزرگان، انسان را به سعادت نمی‌رساند. این پیام تربیتی قرآن است که حتی در اطاعت از بزرگان هم گوش و چشمت را باز کن که فردا فقط و فقط خودت پاسخ گوی اعمالت خواهی بود، نه بزرگ‌ترهایت؛ (احزاب/۶۷) .
۵– علم بهتر است یا ثروت؟ جواب آن را در آیه ۲۴۷ بقره پیدا خواهید کرد.
۶– امانت داری یکی از ارزشمندترین ارزش‌های قرآنی است. حضرت موسی (ع) را به خاطر امانتداری و قدرتش، در خانه حضرت شعیب پناه دادند، (قصص/۲۶)، و حضرت یوسف را به خاطر امانتداری وعلمش، بر خزانه مصر نشاندند;، (یوسف/۵۵)، و حتی رسول خدا (ص) که از سوی خداوند برگزیده شد، مشهور به امانتداری و به محمد امین معروف بود.
۷– اگر می‌خواهید مخاطبان به سوی شما جذب شوند، ابتدا به خودتان بپردازید! روح خشک و سنگین و بی لطافت، هیچ گاه در امر تربیت موفق نمی‌شود. مهربانی، دلسوزی و رقت قلب را در خود بپرورید تا مردم بی آن که شما متوجه شوید، در اطراف شما جمع گردند، (آل عمران/۱۵۹).
۸– آیا دوست دارید که دشمن خود را به یک دوست تبدیل کنید؟ به هر بدی که در حق شما کرد، با خوبی پاسخ گویید، این را قرآن تجویز می‌کند; آیه ۳۴ سوره فصلت را بخوانید!.
 
سلامتی در قرآن
۱– بخورید و بیاشامید، اما به اندازه کافی و لازم، زیرا پرخوری و زیاده روی، سلامت شما را به خطر می اندازد، (اعراف/۳۱).
۲– همه دردها و ناراحتی‌های خود را می‌توانید با قرآن ریشه‌کن سازید، قرآن بخوانید و به آن عمل کنید و با روح قرآن مرتبط و همنوا گردید تا همه سیستم‌های روح و جسم شما در تعادل مطلوب خود قرار گیرند، (یونس/۵۷ و اسراء/۸۲).
۳– در فرهنگ قرآنی، این خداوند است که بیماری ها را شفا می‌دهد و دیگران، وسیله و واسطه اند، (شعرا/۸۰).
۴– اصل اول در سلامتی و صحت غذاها به فرموده قرآن، آن است که حلال و پاکیزه باشند.
این گونه غذا، می‌تواند مقدمات سلامتی را در بدن انسان فراهم نماید، اما این که یک ماده خوراکی واحد با ترکیبات غذایی ثابت و مشخص، در اثر حلال یا حرام بودن، دارای آثار متفاوتی بر سلامت انسان گردد، بحث علمی بسیار عمیقی می طلبد، (نحل/۱۱۴ و بقره ۱۶۸). حلال یعنی چیزی که ممنوعیت شرعی ندارد و طیب یعنی چیزی که موافق طبع سالم انسانی باشد.
۵– بهترین نحوه تغذیه برای سلامت انسان که مورد سفارش قرآن کریم است، خوردن صبحانه و شام است، یعنی غذای روزانه در دو وعده اصلی در اول روز و آخر روز صرف گردد. این شیوه غذا خوردن بهشتیان است که در سوره مریم، آیه ۶۲ آمده است.
روانشناسی در قرآن
۱– از دیدگاه قرآن، سه نوع شخصیت اساسی وجود دارد; مؤمن، کافر و منافق، (آیات ۲ تا ۲۰ سوره بقره).
۲– شخصیت‌های مؤمن، خود دارای سه درجه شخصیتی می‌باشند: آنان که به خود ظلم می‌کنند، آنان که میانه رو هستند و آنان که پیشتازانند، (فاطر/۳۲).
۳– مشخصه بارز شخصیت کافر آن است که دل و اندیشه اش را قفل کرده است و راهی برای نفوذ هیچ حرف تازه و اندیشه متفاوتی نگذاشته است و به همین دلیل، از درک حقایق عاجز است.
۴– خصوصیت بارز شخصیت منافق از دیدگاه قرآن، دوگانگی ریشه‌ای در ظاهر و باطن است; به همین دلیل، مبتلا به شک و تردید و عدم قدرت تصمیم گیری و ناتوانی در قضاوت می‌گردد، (بقره/۸ تا ۲۰ و منافقون).
۵– در قرآن کریم، در آیات فراوانی از اندوه، علل ایجاد کننده آن و راه‌های برطرف ساختن آن سخن گفته شده است. گاهی اندوه فراق را با دیدار و گاهی اندوه فقر را با بشارت و گاهی اندوه رسول خدا (ص) را به دلداری حضرت حق، درمان نموده است.
۶– در دیدگاه قرآن، ترس دو نوع است: «ترس پسندیده و ترس ناپسند»، ترس پسندیده، همان ترس از خداوند و عدالت اوست که منجر به اصلاح رفتار می شود، (انفال/۲)، و ترس ناپسند، اضطرابی شدید با علت مشخصی است که تسلط بر نفس را از بین می‌برد و باید با آن مبارزه شود، (احزاب/۱۰ و ۱۱).
۷– از نظر قرآن دو نوع خشم وجود دارد، خشم مفید و متعادل و خشم مخرب و نابهنجار; خشم متعادل، راهی برای رسیدن به هدف در مواقع لزوم است و خشم مخرب را باید درمان کرد. قرآن کریم با توصیه به صبر و پاسخ‌گویی با عمل نیک و با وعده بهشت و پاداش اخروی، به وسیله سفارش به بخشش و عفو، یادآوری قدرت و خشم خداوند و… به درمان بیماری سلامتی سوز خشم و عصبانیت پرداخته است.
که به ترتیب در سوره شوری آیه ۴۳، فصلت آیه ۳۴، آل عمران آیات ۱۳۳ و ۱۴۳، شوری آیات ۳۶ و ۳۷ و نور آیه ۲۲ بیان شده است.
۸– در قرآن به سه نوع از مکانیسم های دفاعی، روانی اشاره شده است که عبارتند از: فرافکنی (منافقون/۴)، دلیل تراشی (بقره/۱۱ و ۱۲) و واکنش سازی (بقره/۲۰۴ و ۲۰۵ و منافقون/۴).
۹– در فرهنگ قرآن یکی از راه های مؤثر و اساسی روان درمانی، استفاده از مواعظ و اندرزهای قرآنی است; (یونس/۵۷).
۱۰– در روش روان درمانی قرآنی، ایمان، تولید امنیت درونی و آرامش می نماید; (انعام/۸۲ و رعد/۲۸).
۱۱– یاد خدا، آرام بخش دلهاست، (رعد/۲۸).
 
 
منابع:
۱- مدخل، سید عباس قائم مقامی.
۲- مبین، مجله قرآن پژوهی، شماره ۵٫
۳- قرآن و روانشناسی، عثمان نجاتی.
۴- سیمای خانواده در قرآن، زهرا برقعی.
۵- شیوه جذب جوانان از دیدگاه قرآن، غلامرضا متقی.
۶- قرآن از دیدگاه ۱۱۴ دانشمند، محمد مهدی علیقلی.
۷- دانستنیهای قرآن، مصطفی اسرار.
۸- قرآن و علوم پزشکی، حسن رضارضایی.
۹- نگاهی به قصه و نکات تربیتی در قرآن، سید سعید مهدوی.
۱۰- مفردات راغب، حسین بن محمد راغب اصفهانی.

منبع:
https://www.yjc.ir/00QQgu